- Czas powstania
XVIII w. - Opis cech fizycznych wprowadzonego Gminnego Cudu Regionu
Z XVIII w. pochodzą najstarsze wzmianki o wydobywaniu w Kozach kamienia wapiennego i pozyskiwaniu z niego wapna. Jedno z wyrobisk pozostałych po wydobywaniu kamienia stało się z czasem okazałym stawem. - Opis kontekstów historycznych
Według miejscowej tradycji w okresie stacjonowania w Kozach Ułanów I Brygady Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego początkiem 1915 roku, staw oraz najbliższa okolica były miejscem ćwiczeń oddziałów. Według innej wersji w tym miejscu nastąpiła zbiórka ochotników z Kóz, głównie członków Stowarzyszenia Gimnastycznego „Sokół”, którzy w 1914 roku wymaszerowali aby wstąpić do formujących się Legionów – stąd nazwa staw „legioński”.
W latach 30. XX w. staw i otaczający go las sosnowy był miejscem rekreacji rodziny Czeczów, właścicieli majątku dworskiego. To również oni byli fundatorami znajdującej się nieopodal kapliczki z figurą św. Barbary, patronki górników. W bliskiej odległości od stawu znajduje się ostatni na terenie Kóz murowany piec do wypalania wapna. W połowie XIX wieku piecy tzw. wapienników było w Kozach kilka. Wypał wapna na skalę przemysłową prowadził dwór oraz kupiec narodowości żydowskiej Borger.
W I poł. XX w. ostatnie dwa wapienniki należały do Władysława Żurka. Technologia wypału wymagała ciągłej pracy pieca. Wypełniano go od góry naprzemiennie węglem oraz kamieniem wapiennym a następnie rozpalano od dołu palenisko. Wydajność pieca wynosiła od 7 do 10 ton wapna dziennie. Ostatnim użytkownikiem koziańskiego wapiennika było Kółko Rolnicze, które wypalało wapno jeszcze w II poł. XX w.
województwo: śląskie
Gmina: Kozy