Szyb Krystyna na Szombierkach

    Podobne obiekty, wydarzenia

    Kaplica trzech osób w Zagaciu

    Czas powstania: 1895 Opis cech fizycznych: Kaplica zadaszona w barwach...

    Kościół śś. Piotra i Pawła w Bolechowicach

    Czas powstania: pierwotny kościół istniał już w latach 1325-1327 Opis...

    Pałac Radziwiłłów w Balicach

    Czas powstania: obecny pałac jest wynikiem przebudowy w latach...

    Figura św. Jana Nepomucena w Aleksandrowicach

    Czas powstania: 1755 Opis cech fizycznych: Figura przydrożna św. Jana...

    Kaplica Jerozolimska w Przegini Narodowej

    Czas powstania: 1990-1991 Opis cech fizycznych: W pięknej, leśnej scenerii...

    Udostępnij

    W 1928 rozpoczęto budowę, zakończoną w 1929 r.

    Stanowiąca dominantę w krajobrazie południowej części miasta 57-metrowa wieża szybu „Krystyna” nie istniejącej już kopalni węgla kamiennego „Szombierki” („Hohenzollern”, „Paulus-Hohenzollern”) powstała w 1928 r. w miejscu pierwotnej wieży szybu „Kaiser Wilhelm” z 1873 r. Była to pierwsza na Górnym Śląsku wieża basztowa z elektrycznymi maszynami wyciągowymi, umieszczonymi na głowicy. 

    Szyb Krystyna

    Basztowa wieża przypominająca młot górniczy jest złożona z prostopadłościennych brył trzonu i głowicy. Symetryczny budynek zbudowano na planie prostokąta, został przykryty dwuspadowym dachem, osadzony na stalowej konstrukcji. Stalowa konstrukcja wieży wyciągowej jest niewidoczna z zewnątrz, gdyż fasada została wymurowana z nietynkowanej cegły klinkierowej. Ambitny charakter konstrukcji nowej wieży w zamyśle twórców miał podkreślać układ pionowych linii, w jakie układają się pasy okien (po jednym na węższej części trzonu i po dwóch na szerszej).

    Wyposażenie:
    W górnej części wieży znajdują się, podlegające ochronie, zabytkowe pozostałości dwóch elektrycznych maszyn wyciągowych:
    • maszyna wyciągowa przedziału zachodniego z 1928 roku – z tarczą typu Koepe o średnicy 6,5 m
    • maszyna wyciągowa przedziału wschodniego z 1933 roku – z tarczą typu Koepe o średnicy 7 m
    Podzespoły mechaniczne wyprodukowała firma Vereinigte Oberschlesische Hüttenwerke AG, zaś elektryczne – Brown Boveri & Cie AG Mannheim.

    Obie maszyny były zasilane w układzie Leonarda.
    Ponadto w wieży znajdowały się: suwnica o udźwigu 30000 kg oraz winda.

    Szyb Krystyna i wieża wyciągowa Ewa

    W drugiej połowie XVIII wieku zbudowano pierwszą, prymitywną kopalnię węgla kamiennego. W 1826 roku Szombierki kupił przemysłowiec śląski, Karol Godula i wzniósł tutaj swój pałac. Jego spadkobierczynią została przybrana córka Joanna Gryzik, nobilitowana przez króla pruskiego jako von Schomberg Godulla, a po zamążpójściu – hrabina Schaffgotsch. To właśnie z jej inicjatywy ruszyła w Szombierkach, w 1870 roku, nowoczesna kopalnia „Hohenzollern”, na potrzeby której w latach 1870-1873 wydrążono szyby: wydobywczy „Kaiser Wilhelm” i sąsiedni, odwadniający, „Hohenzollern”.

    W 1928 roku starą wieżę szybu „Kaiser Wilhelm” zastąpiono modernistyczną wieżą basztową o wysokości 57 metrów (szyb „Krystyna”). Wymurowano ją z cegły i nadano przybliżony kształt młota górniczego – pyrlika. Na węższym trzonie położono szerszą, betonową płytę, na której posadowiono górną część wieży. Okna tworzą pionowe ciągi. W środku pracowały pierwsze na Śląsku elektryczne maszyny wyciągowe, umieszczone na głowicy. Miały one moc 2700 i 2400 KM i pochodziły z zabrzańskiej Huty Donnersmarck. Maszyny napędzały koła o średnicy sięgającej 7 metrów! W 1945 roku nazwę kopalni zmieniono na „Szombierki”, a szybu na „Krystyna”.

    Zakład zamknięto w 1997 roku, a większość jej infrastruktury rozebrano w 2001 r.

    Po likwidacji kopalni Szombierki rozebrano część obiektów w 2000 roku, pozostawiono wieżę wyciągową szybu Ewa oraz budynek wieży wyciągowej szybu Krystyna. Budynek został on wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego w 2004 roku. Przy szybach znajduje się duży podziemny schron przeciwlotniczy, który wpisano do gminnej ewidencji zabytków Bytomia w 2020 roku.