Czas powstania – II połowa XVI wieku
Opis obiektu
Dawny dwór szlachecki wzniesiony został przez Joachima Ocieskiego kasztelana sądeckiego.
Pierwotnie był to obiekt parterowy o kształcie prostokątnej bryły. W XVIII wieku ówczesny jego właściciel Stefan Uniatycki powiększył go o nadbudowę piętra.
Początkiem XX wieku od południowej strony dobudowano kamienne schody prowadzące na piętro. Obiekt z biegiem lat ulegał zniszczeniu. W latach 1976-1980 ówczesny proboszcz ks. Czesław Muszyński ocalił dwór przed rozbiórką. Jego staraniem został on odrestaurowany. Rozebrano zewnętrzne schody wykonując od frontu wzdłuż całej fasady balkon-galerię, wspartą na pięciu potężnych, łukowych podcieniach. Również wnętrze odzyskało nowy blask. Wybudowano wewnętrzne drewniane schody prowadzące na piętro, gdzie znajdują się obecnie pomieszczenia mieszkalne oraz muzeum sztuki sakralnej.
Renesansowo-barkowy otynkowany dwór kryty jest czterospadowym blaszanym dachem, w którym umieszczono tęczowe okna. Wejście do obiektu prowadzi przez kamienny portal, wykonany z piaskowca. Piwnice mają grubość ścian ponad 1 metr. Izby i najniższa część posiadają sklepienia kolebkowe.
Opis kontekstów historycznych – Rys historyczny
W szerzyńskim dworze przebywali mecenasi kultury polskiej, m.in. Wincenty Pol – poeta, zaprzyjaźniony z szerzyńskimi szlachcicami, Edward Dembowski – działacz lewicy niepodległościowej (Związek Narodu Polskiego), filozof, krytyk literacki, publicysta, pisarz i organizator powstania krakowskiego w 1846, przodkowie rodziny Jana Kochanowskiego z Czarnolasu.
Podczas II wojny światowej w podwójnym stropie między parterem a piętrem ukrywana była radiostacja, dzięki której dowiedziano się o zbliżającej się na Gilowej Górze kolumnie niemieckich wojsk. Wówczas to zorganizowano zasadzkę na wspomniany oddział nieprzyjacielski i 17 sierpnia 1944 r. miejscowy oddział Armii Krajowej odniósł zwycięstwo w stoczonej tam walce.
Od 1924 roku w dworze mieści się plebania parafii pw. Matki Bożej Różańcowej.
Na przestrzeni wieków właścicielami dworu były rody szlacheckie: Ocieskich, Dąbskich, Uniatyckich, Tarnowskich, Kochanowskich.
Szerzyński dwór jest świadectwem zamożności właścicieli dworu i wspaniałą wizytówką historyczną zachowaną do lat obecnych.
Z okazałym obiektem związanych jest wiele legend dotyczących zamieszkujących go przez wieki rodów.
*Stefan Uniatycki herbu Sas (zm. 1752) – chorąży pilzneński w latach 1740-1752, podstoli bracławski i stolnik pilzneński w latach 1736-1740, podstarosta i sędzia grodzki nowokorczyński, stolnik trembowelski w latach 1713-1736. Jako deputat podpisał pacta conventa Stanisława Leszczyńskiego w 1733 roku. Był konsyliarzem i delegatem województwa sandomierskiego w konfederacji dzikowskiej 1734 roku. Poseł województwa sandomierskiego na sejm 1736 roku i na sejm 1748 roku.
Stan zachowania
Obiekt w dobrym stanie.
Bibliografia:
Relacja ks. Adama Ptaka, proboszcza parafii Szerzyny w latach 1994-2015.
Konfederacja Generalna Stanów Koronnych y Wielkiego Xięztwa Litewskiego na walnym zieździe w Dźikowie pod Sandomierzem postanowiona dnia V miesiąca Listopada. Roku Pańskiego MDCC.XXXIV, b.n.s.
Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI-XVIII wieku. Spisy”. Oprac. Krzysztof Chłapowski i Alicja Falniowska-Grabowska. Kórnik 1993, s. 220.
„W pasmie Brzanki i Liwocza”, Marcin W. Solarz, Krosno 1998.
WOJEWÓDZTWO – MAŁOPOLSKIE
GMINA SZERZYNY
