Stanisław Grzmot-Skotnicki – generał ze Skotnik

Czas powstania

Stanisław Skotnicki herbu Bogoria, znany potem jako Grzmot-Skotnicki, urodził się 13 stycznia 1894 roku w Skotnikach. Zmarł 19 września 1939 roku w Tułowicach.

Opis cech fizycznych

Stanisław Skotnicki herbu Bogoria pochodził ze Skotnik koło Sandomierza. Był synem Maksymiliana, dziedzica majątku Skotniki, i Wandy z Russockich. Od 1914 roku posługiwał się przydomkiem Grzmot, który z czasem stał się nierozdzielnym członem jego nazwiska. Pozostaje w pamięci lokalnej jako legionista Piłsudskiego, generał brygady Wojska Polskiego, poległy we wrześniu 1939 roku.

Jego nazwisko znajduje się na tablicy pamiątkowej w kościele pw. św. Jana Chrzciciela w Skotnikach oraz na tablicy pamiątkowej na budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w Skotnikach. Był patronem samborzeckiej kawalerii, kiedy istniała w Samborcu w XXI wieku reaktywowana stadnina koni. Gmina Samborzec w 2018 roku wydała broszurę poświęconą jego pamięci. Generał pozostaje dla mieszkańców gminy Samborzec najbardziej rozpoznawalną postacią historyczną pochodzącą z tych okolic. Także wiele osób z jego rodziny znacznie zasłużyło się w walce o Polskę.

Opis kontekstów historycznych

Stanisław Grzmot Skotnicki urodził się 13 stycznia 1894 w rodzinnym majątku Skotniki, w powiecie sandomierskim. Po ukończeniu Szkoły Handlowej w Radomiu w 1912 roku, rozpoczął studia w Akademii Handlowej w Sankt Gallen w Szwajcarii, gdzie studiował do 1914 roku. Należał do Związku Strzeleckiego, ukończył Oficerską Szkołę Strzelecką w Stróży i w 1913 roku został komendantem oddziału Związku Strzeleckiego w St. Gallen.

Na wieść o wybuchu wojny, powrócił do kraju, zameldował się w Oleandrach. Był członkiem patrolu Władysława Beliny-Prażmowskiego, tzw. „siódemki Beliny”, który w nocy z 2 na 3 sierpnia 1914 roku jako pierwszy przekroczył granicę zaboru austriackiego z zaborem rosyjskim. 6 sierpnia wrócił do Krakowa i razem z Pierwszą Kompanią Kadrową wyruszył do Kongresówki.  9 października 1914 został mianowany podporucznikiem i objął funkcję adiutanta płk. Władysława Beliny-Prażmowskiego.

Służył w 1 pułku ułanów Legionów Polskich, dowodząc w nim kolejno plutonem i szwadronem. Brał udział w walkach nad Nidą, w rejonie Nowego Korczyna, pod Szczytnikami, Lublinem, Kostiuchnówką i Trojanówką. Razem z całym oddziałem Beliny-Prażmowskiego walczy pod Krzywopłotami, Wolbromiem i Uliną Małą. Następnie walczył na Podhalu pod Limanową, Nowym Sączem i w kilkudniowej bitwie pod Łowczówkiem. Ubezpieczał też, wraz ze swoim szwadronem, przemarsz piechoty legionowej w kierunku Łodzi i Częstochowy. 5 marca 1915 został mianowany porucznikiem w kawalerii. W maju tego roku walczył na rodzinnej Sandomierszczyźnie.

W lutym i marcu 1917 roku wykładał musztrę na kawaleryjskim kursie oficerskim w Ostrołęce. Latem tego roku, po kryzysie przysięgowym, został początkowo internowany w obozie w Szczypiornie (zataił stopień oficerski), a od 20 lipca tego roku w Niemczech: Havelberg, Rastadt i Werl. Zwolniony 14 października 1918 roku wrócił do kraju.  

W listopadzie 1918 roku odtwarzał swój macierzysty pułk (późniejszy 1 pułk szwoleżerów Józefa Piłsudskiego), w którym brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej. 17 grudnia 1918 roku został przyjęty do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem awansu na rotmistrza.

Jesienią 1919 roku został skierowany do Oficerskiej Szkoły Jazdy w Warszawie, a następnie do Aplikacyjnej Szkoły Kawalerii w Saumur we Francji. 11 czerwca 1920 roku został zatwierdzony w stopniu podpułkownika, w kawalerii, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich. Od sierpnia 1920 roku dowodził 8 Brygadą Jazdy, a później 2 Dywizją Jazdy.

Od 1 maja do 1 lipca 1921 roku był słuchaczem Kursu Wyższych Dowódców w Warszawie. W latach 1921–1924 pełnił służbę na stanowisku głównego instruktora w Centralnej Szkole Kawalerii w Grudziądzu. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu podpułkownika, a 31 marca 1924 roku mianowany pułkownikiem. W latach 1924-1927 dowodził 15 Pułkiem Ułanów Poznańskich. W czasie przewrotu majowego 1926 roku opowiedział się po stronie rządowej.

15 lipca 1927 roku został mianowany dowódcą 9 Samodzielnej Brygady Kawalerii, w 1932 roku przemianowanej na Brygadę Kawalerii „Baranowicze”. 24 grudnia 1929 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki awansował go na generała brygady. Wiosną 1937 roku objął dowództwo Pomorskiej Brygady Kawalerii, którą dowodził w 1938 roku podczas akcji na Zaolziu.

Wolny czas Grzmot-Skotnicki poświęcał działalności społecznej. Był prezesem Zarządu Okręgu Polskiej Macierzy Szkolnej i Wschodnio-Kresowego Klubu Jazdy. Uprawiał różne sporty, świetnie odnajdywał się w życiu towarzyskim.

We wrześniu 1939 dowodził Grupą Osłonową „Czersk” i Pomorską Brygadą Kawalerii w składzie Armii „Pomorze”. W bitwie nad Bzurą dowodził oddziałem piechoty, na czele którego następnie przebijał się do Warszawy. 18 września, ranny pod Tułowicami, dostał się do niewoli niemieckiej, zmarł następnego dnia rano. Pochowany w miejscu zgonu, w 1940 roku ekshumowany przez miejscową ludność i przeniesiony na cmentarz w Janówku, ekshumowany ponownie w 1952 roku i przeniesiony na Cmentarz Wojskowy na Powązkach w Warszawie.

Stanisław Grzmot-Skotnicki był dwukrotnie żonaty. W 1919 roku ożenił się ze Stefanią z domu Calvas (1886–1934), rozwiedzioną z Bolesławem Wieniawa-Długoszowskim. Miał z nią dwoje dzieci: Stanisława Gustawa (1920–2003) i Stefanię Wandę (1921–1994). Drugą żoną była Maria Karczewska (1898–1993).

Pamięć o generale przetrwała szczególnie na ziemi sochaczewskiej. W zbiorach Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą w Sochaczewie znajdują się pamiątki przekazane przez syna generała, m.in. naramiennik od munduru, order Virtuti Militari oraz medalik. W 1980 roku odsłonięto w Tułowicach tablicę pamiątkową w pobliżu miejsca śmierci Grzmot-Skotnickiego. Jego imię nosi szkoła podstawowa w Młodzieszynie, ulice w Bydgoszczy, Płocku i Wrocławiu oraz 7 Pomorska Brygada Obrony Wybrzeża w Słupsku.

Generał Grzmot-Skotnicki otrzymał liczne odznaczenia, m.in. Krzyż Kawalerski Orderu Wojennego Virtuti Militari (pośmiertnie), Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Niepodległości, Krzyż Walecznych.