Czas powstania
1999 r.
Opis cech fizycznych wprowadzonego Gminnego Cudu Regionu
W miejscu nieistniejącej już dziś osady o nazwie Czech, znajduje się pomnik w postaci grobu. Upamiętnia on, dokonaną w dniu 6 stycznia 1944 r., okrutną zbrodnię popełnioną na mieszkańcach tej miejscowości. Pomnik postawiono w 1999 roku. Wykonany jest według projektu plastyka Tomasza Zaskórskiego. Nad płytą z wyrytymi nazwiskami spalonych żywcem osób pochyla się zatroskana postać Chrystusa. Za Nim widać krzyż z desek symbolizujących stodołę, w której zginęli mieszkańcy. Na tablicy umieszczono listę ofiar, z podziałem na cztery rodziny:
I. Rodzina Józefa Pietrasa:
- Pietras Józef lat 56 -ojciec
- Pietras Józefa z d, Bus lat 50 – matka
- Pietras Leonard syn – lat 7
- Pietras Zenon syn -lat 17
- Pietras Regina córka – lat 14
- Pietras Ryszard syn – lat 19
- Pietras Bronisław syn – lat 12
- Pietras Józefa córka lat 28
II. Rodzina Stanisława Pietrasa - Pietras Marcjanna z d. Skroboń babka lat 76
- Pietras Stanisław ojciec lat 48
- Pietras Katarzyna z d. Podskobów matka lat 54
- Pietras Bolesław syn lat 22
- Baryła Janina z d. Pietras córka 21
- Baryła Elżbieta wnuczka l rok
- Pietras Aniela córka lat 19
- Pietras Aleksandra c. Stanisława lat 16
- Pietras Aleksandra c. Józefa lat 21
- Pietras Zygmunt syn lat 4
III. Rodzina Szczepana Pietrasa - Pietras Szczepan ojciec lat 58
- Pietras Marianna z d. Rokita matka lat 54
- Pietras Janina córka lat 17
- Pietras Bronisława córka lat 22
- Pietras Jan syn lat 15
- Pietras Władysław lat 12
- Pietras Teofila, siostrzenica Szczepana (brak danych)
IV. Rodzina Franciszka Zamożnego - Zamożny Franciszek ojciec lat 64
- Zamożny Józefa z d. Banierek matka lat 57
- Falana Stanisława wnuczka lat 11
- Falana Czesława wnuczka lat 9
- Falana Piotr Edward wnuczek lat 6
- Falana Marianna Irena wnuczka lat 4
Opis kontekstów historycznych
Niewielka osada o nazwie Czech położona była nieopodal drogi prowadzącej z Żytna do Sekurska. Tworzyły ją cztery gospodarstwa, zbudowane pod lasem, między wsią Magdalenki a Sekurskiem. Nazwę swą wioska zawdzięcza Czechom, którzy budowali tu młyn wodny. Mieszkańcy Czech zajmowali się rolnictwem.
W czasie II wojny światowej, za pomoc udzielaną partyzantom, hitlerowcy dokonali pacyfikacji wsi. Wczesnym rankiem 6 stycznia 1944 roku funkcjonariusze l Zmotoryzowanego Batalionu Żandarmerii SS pod dowództwem Otto Kriigera otoczyli osadę. Wszystkich mieszkańców zamknęli w stodole Józefa Pietrasa i podpalili. Żywcem spłonęło 31 osób. Szczątki ludzkie zakopano, tak by nie pozostał żaden ślad zbrodni. Z całej wioski ocalało tylko jedno dziecko, jedenastoletni Władysław Pietras. Udało mu się uciec do pobliskiego lasu. Ranny, schronił się w Sekursku, następnie przewieziono go do szpitala w Radomsku. Istnieje domniemanie, iż do pacyfikacji wsi przyczynił się ówczesny dziedzic Sekurska, Jan Biedrzycki.
Śledztwo w sprawie pacyfikacji miejscowości Czech prowadzone było przez Okręgową Komisję Badań Zbrodni Hitlerowskich Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi wraz z organami ścigania NRD. Niestety, dowódca oddziału odpowiedzialnego za spalenie mieszkańców Otto Kriiger, uniknął odpowiedzialności. Z powodu jego śmierci śledztwo umorzono.
Okoliczni mieszkańcy nie zapominają o tej straszliwej zbrodni. Przychodzą pod pomnik, zapalają znicze i przynoszą kwiaty.
Województwo: łódzkie
Gmina: Żytno