2019 r. – Pierwszy Przegląd Twórczości Ludowej im. Anieli Gmoch pn.: „W blasku Złotej Baszty – ludowe śpiewanie Anieli Gmoch z Bełżca”
Przegląd Twórczości Ludowej im. Anieli Gmoch, wybitnej śpiewaczki i poetki ludowej, zmarłej 30 lipca 2016 roku, odbywa się na placu przy zabytkowej cerkwi św. Bazylego w Bełżcu ( jeżeli nie pozwala na to pogoda przegląd odbywa się w Gminnym Ośrodku Kultury w Bełżcu). Wydarzenie organizowane jest w urodziny Anieli Gmoch (z d. Głaz). Na świat przyszła 2 września 1919 roku.
Śpiew towarzyszył jej od dzieciństwa, aż po kres życia. Festiwal jej imienia ma charakter regionalny. Organizacja wydarzenia przyczynia się do upowszechnienia wiedzy na temat swoistych wartości kulturowych charakterystycznych dla naszego regionu. Przegląd ma również na celu wspomnienie postaci Anieli Gmoch, która była śpiewaczką prezentującą folklor wschodniego pogranicza, dziś już poniekąd zapominanego. Również poprzez przegląd organizatorzy chcą podziękować pani Anieli za lata działalności na rzecz lokalnej tradycji i kultury. Przegląd Twórczości Ludowej im. Anieli Gmoch jest wspaniałą okazją do prezentacji dorobku artystycznego zespołów śpiewaczych i twórców działających na terenie gminy Bełżec i obszaru Roztocza Środkowo-Wschodniego. Podczas przeglądu również prezentowane jest lokalne dziedzictwo kulturowe, tradycyjne śpiewy, rękodzieła i swojskie jadło. Organizacja wydarzenia i wydanie publikacji jest wspomnieniem i podziękowaniem za talent, lata działalności na rzecz lokalnej tradycji i kultury. Celem Przeglądu Twórczości Ludowej im. Anieli Gmoch jest właśnie popularyzacja utworów muzycznych o tematyce ludowej, zachowanie dziedzictwa lokalnego oraz popularyzacja zespołów ludowych i ich dorobku artystycznego.
Aniela Gmoch (1919-2016) pochodziła z muzykalnej rodziny, od wczesnej młodości, uczestniczyła w śpiewach grup obrzędowych – przy krzyżach przydrożnych na majówkach, w grupach kolędniczych, przy obieraniu kapusty, na weselach. Ponieważ z racji miejsca zamieszkania od młodości miała również kontakt z folklorem ukraińskim, znała także i ten typ śpiewów, np. połączone z zabawą i tańcem wielkanocne chachułki.
Chachułki – zabawa znana w okolicach Bełżca, w której uczestniczyły kobiety, młode dziewczyny i kawalerowie. Odbywała się w wielkanocny poniedziałek, miała charakter zalotny i ludyczny. Uczestniczyła w niej licznie młodzież polska i ukraińska. chachułki śpiewały najczęściej kobiety a refren wszyscy zebrani. Po odśpiewaniu chachułek jedna z kobiet dziękowała za śpiew i przystępowano do zabawy tanecznej. Jednym z towarzyszących elementów chachułek było rozpalanie ogniska. Budowano też prowizoryczną huśtawkę.
Od 1972 roku śpiewała z Zespołem Śpiewaczym „Dolinianki” z Bełżca. W 1994 roku zdobyła I nagrodę za wykonanie pieśni dożynkowych i weselnych podczas Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą, następnie w 1997 r. uczestniczyła wraz z Zespołem w warszawskim koncercie z cyklu „Pozwól mi Twe męki śpiewać” (kościół św. Krzyża), w 1998 r. na XXXII FKiŚL otrzymała „Złotą Basztę”, natomiast w 2002 roku odebrała najwyższą nagrodę im. Oskara Kolberga za zasługi dla kultury ludowej.
Aniela Gmoch powiedziała wtedy: – Szanowni Państwo! Proszę przyjąć skromne podziękowania za ten wielki dzień radości w moim życiu. Dziękuję Państwu, którzy mi tę nagrodę przyznali, dziękuję sponsorom, którzy wspomagają polską kulturę, pozdrawiam wszystkich gości, którzy biorą udział w tej uroczystości. To jest dla mnie coś pięknego, to jest moja radość w tym wieku. Proszę Państwa, nie mogę słowami tak ładnie podziękować, Dziękuję więc sercem za serce. Pozdrawiam Kazimierz, bo ta „Złota Baszta” otworzyła mi drogę do najwyższej nagrody. Jestem szczęśliwa, cieszę się – najszczęśliwsza babcia na świecie.
