Jest to ponad dwuwiekowy krzew, który przybrał postać drzewa. Jeden z najpiękniejszych i najstarszych w Polsce okazów jałowca
Jałowiec pospolity – pomnik przyrody ożywionej. Rośnie w Bełżcu (we wschodniej części Zagóry), dużej miejscowości (siedziba gminy) położonej w powiecie tomaszowskim, w województwie lubelskim. Aby trafić do pomnikowego drzewa z drogi krajowej 17 (odcinek Tomaszów Lubelski – Hrebenne) należy skręcić w centrum Bełżca w ulicę Rzeszowską (droga wojewódzka 865 do Narola), następnie po ok. 1,4 km w prawo w ulicę Partyzantów, potem w prawo w ul. Leśną, by po niecałych 100 m kolejny raz skręcając w prawo i trafić do rosnącego przy gruntowej drodze jałowca. Dojazd do pomnikowego drzewa ułatwiają drogowskazy (GPS N 50°23’12.7″, E 23°25’08.5″)
Ponad dwuwiekowy krzew pochylony ok. 60° do ziemi w kierunku wschodnim, przybrał postać sporego drzewa. Jego wysokość wynosi 7,5 m, a obwód pnia 92cm. W 2008 roku jałowiec został jednym z laureatów Plebiscytu „7 atrakcji Zamojszczyzny”.
Jałowiec pospolity to zimozielony, bardzo wolno rosnący krzew iglasty z rodziny cyprysowatych. System korzeniowy jest silnie rozłożysty (zasięg 4m). Kora szarobrunatna, cienka, podłużnie łuszcząca się. Pędy pokryte są igłami zebranymi po trzy w okółku, które utrzymują się przez 3-4 lata, wydzielając przyjemny, żywiczny zapach. Igły lancetowate, krótkie, sztywne i silnie kłujące, szarozielonego koloru z szerokim białym paskiem na wierzchu. Jałowiec kwitnie od kwietnia do czerwca. Kwiatostany żeńskie są jasnozielone, dł. 2mm, męskie zaś żółtobrązowe, jajowate, dł. 48mm, osadzone w kątach jednorocznych igieł. Odpowiednikami owoców u jałowca są tzw. szyszkojagody wielkości ziaren grochu, zbudowane z trzech nasion otoczonych mięsistą osnówką, zielone a po dojrzeniu ciemnoniebieskie z woskowym nalotem. Są ulubionym pokarmem ptaków oraz gryzoni. Najobficiej obradzają rośliny 20-30 letnie, starsze kwitną i zawiązują nasiona nieliczne (mniej niż 10%), dlatego na naszym jałowcu trudno ich się doszukać. Szyszkojagody (wysuszone) ze względu na korzenny, żywiczny i gorzkawo-słodki smak oraz balsamiczny aromat używane są w kuchni jako przyprawa do mięs (głównie dziczyzny), wędlin, marynat, sosów, wódek (jałowcówka, gin) oraz w ziołolecznictwie. W aromatycznym dymie z gałązek jałowca pospolitego wędzi się wędliny i ryby.
Ochroną pomnikową objęty od 27.06.1961 r. Według nieoficjalnych danych to najgrubszy egzemplarz tego gatunku w Polsce. Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Lubelskiego z dnia 30 lipca 2009 r. (Dz. Urz. Woj. lubelskiego z 2009r.Nr 103 poz. 2327).
Rośnie w Bełżcu (we wschodniej części Zagóry). Zagóra to dzielnica Bełżca rozciągająca się wzdłuż drogi do miejscowości Chyże. W drugiej połowie XVIII wieku na obecnej Zagórze ukształtowało się osiedle pracowników związanych z dworem i folwarkiem. Zagrody oddzielone były od zabudowań najstarszej części Bełżca pasem wysokich, piaszczystych wydm, czyli znajdowały się za górą w stosunku do budynków folwarku i dworu. Stąd nazwa Zagóra pochodzi od wyrażenia przyimkowego za górą. W 1916 roku wzniesiono tu budynek (chałupę), w którym izolowano i leczono zakaźne choroby. Zmarłych chowano na cmentarzu epidemiologicznym (cholerycznym) z 1831 roku powstałym w lesie, na wschód od Zagóry. Do dzisiaj na cmentarzu zachował się bruśnieński krzyż kamienny oraz fragmenty około 10 kamiennych nagrobków prawdopodobnie z pierwszej wojny światowej. Na Zagórze właśnie znajduje się również najsłynniejszy, najstarszy, a zarazem pierwszy z utworzonych pomników przyrody ożywionej na terenie gminy Bełżec – jałowiec pospolity (Juniperus communis).
Ciekawostki:
Nazwa jałowiec prawdopodobnie wywodzi się od lichych, czyli jałowych nieużytków i pastwisk, na których krzew najchętniej rośnie.
Drewno jałowca wykorzystywane jest min. do wyrobu elementów toczonych, np., fajek, lasek, wykałaczek. Pozyskiwana z łyka i kory żywica służy do produkcji cenionego lakieru. Olejek jałowcowy ma działanie grzybobójcze i antybakteryjne. Wchodzi w skład: maści rozgrzewających, szamponów przeciwłupieżowych i środków przeciwtrądzikowych. Dawniej z giętkich pędów jałowca wyplatano płotki, a z korzeni wyrabiano koszyki. Silnie kłującymi gałązkami jałowca zabezpieczano pnie drzew owocowych przed zgryzaniem ich przez zające i gryzonie w czasie zimy. W XIX wieku olejek jałowcowy wykorzystywany był do sterylizacji nici chirurgicznych.
