Czas powstania
Kościół parafialny pw. Trójcy Przenajświętszej powstał około połowy XIII wieku. Poważnie zniszczony w XVII wieku, został przebudowany i powiększony w XVII i XVIII wieku. Restaurowano go wielokrotnie w kolejnych stuleciach.
Opis cech fizycznych
W skład zespołu kościelnego pw. Trójcy Świętej w Samborcu wchodzą: kościół, dzwonnica, plebania i kaplica. Budynki te oraz cmentarz grzebalny, położony około 800 m na południowy-zachód od kościoła, znajdują się w rejestrze zabytków województwa świętokrzyskiego. Zespół kościelny mieści się w centrum wsi, na wzniesieniu, po północnej stronie drogi Koprzywnica – Sandomierz. Na szczycie wzgórza znajduje się orientowany kościół, po jego południowej stronie wzniesiono dzwonnicę. Całość otacza metalowy płot. Wzgórze porastają stare drzewa, jedno z nich – lipa drobnolistna – jest pomnikiem przyrody.
Fot. ze zbiorów Urzędu Gminy w Samborcu. 
Kościół jest budowlą barokową, z romańskimi pozostałościami (z XIII w.) w murach prezbiterium. Niewielki, ma zwartą i proporcjonalną bryłę. Murowany z kamienia i cegły, otynkowany, apsyda i detale z ciosu. Nawę kościelną zbudowano na rzucie zbliżonym do elipsy, natomiast prezbiterium – na rzucie prostokąta zakończonego półkolistą absydą. Ściany nawy zdobią stosunkowo grube pilastry zakończone rzeźbionymi głowicami. Między pilastrami arkadowe wnęki. Boczna ściany nawy i ściana apsydy oszkarpowane. Ściany nawy i prezbiterium mają tę samą wysokość, dach jest jednak niższy, dwuspadowy, nad absydą – półstożkowy. Po bokach prezbiterium znajdują się prostokątne zakrystie, a od południa do nawy przylega kwadratowa kruchta. Zakrystie są prostopadłościenne, sięgają około 2/3 wysokości prezbiterium. Kruchta ma wysokość zakrystii, nakryta jest dachem dwuspadowym. Korpus nawowy jest nakryty dwuspadowym dachem i zwieńczony wieloboczną wieżyczką na sygnaturkę. Zakrystie nakryte są dachami pulpitowymi. Od zachodu dach korpusu zasłonięty został trójkątnym szczytem. W szczycie arkadowa wnęka z barokową płaskorzeźbą Trójcy Świętej, na przyczółku kamienna rzeźba Archanioła Michała. Wejście do kościoła prowadzi po południowej stronie zbocza – schodami, a po zachodniej – drogą dojazdową.
Wnętrze sklepione jest kolebkowo, w prezbiterium z lunetami, z malowidłami ściennymi w medalionach nad ołtarzami. W kruchcie znajduje się portal kamienny z końca XVII wieku, uszaty, z rozetą, ornamentowany. Wyposażenie jest neobarokowe. W ołtarzu głównym znajduje się późnobarokowy obraz Trójcy Świętej z 1838 roku i inne obrazy z tego czasu pędzla Jana Królikowskiego. Dwa ołtarze boczne rokokowe, przy tęczy, z drugiej połowy XVIII wieku, przeniesione w 1878 roku z innego kościoła. W lewym ołtarzu obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, w prawym obraz kamienowania św. Szczepana z końca XVII wieku. W kościele zachowały się: neobarokowa ambona z drugiej połowy XVIII wieku i murowana chrzcielnica z końca XVII wieku, klasycystyczny prospekt organowy, tablice epitafijne barokowe i późniejsze. W łuku tęczy zawieszony krucyfiks barokowy z dwoma puttami.
Ołtarz główny z obrazem Trójcy Świętej 
Ołtarz boczny z obrazem kamienowania św. Szczepana 
Obraz boczny z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem 
Sklepienie nawy 
Epitafium pamięci Hipolita Popiela 
Tablica członków AK podobwodu Samborzec 
Chrzcielnica 
Portal z kruchty do nawy 
Prospekt organowy
Stojąca obok kościoła neobarokowa dzwonnica posiada dwa dzwony: gotycki (XIV w.) i renesansowy (1597 r.). Budowla powstała na rzucie kwadratu ze ściętymi narożami, bryła jest prostopadłościenna, dwukondygnacyjna, nakryta dachem wielopołaciowym zwieńczonym wieżyczką z sygnaturką i krzyżem.
Stara plebania i kaplica pod wezwaniem św. Józefa położone są od strony południowo-wschodniej wzgórza kościelnego. Kaplica została wybudowana z kamienia w 1956 roku. Służy do okazjonalnego sprawowania nabożeństw. Jej bryła nawiązuje do sztuki romańskiej ze względu na surowość ścian, wąskie i małe okna oraz półkolistą absydę. Z drugiej strony trójkątne szczyty z bocznymi wolutami nawiązują do baroku.
Plebania została usytuowana na wschodnim stoku, frontem do ulicy. Wybudowana na planie wydłużonego prostokąta z gankiem od frontu. Po bokach – prostokątne przybudówki. Układ wnętrz jest dwutraktowy, od frontu – na szerokość ganku – znajduje się sień. Bryła jest prostopadłościenna nakryta dachem czterospadowym, ganek i przybudówki są niższe od części głównej, nakryte dachami dwuspadowymi i pulpitowymi (przybudówka do ściany wschodniej). Obecnie trwa jej remont, w planach jest stworzenie w jej wnętrzu izby regionalnej. Nowa użytkowana plebania znajduje się natomiast od strony zachodniej kościoła.
Stara plebania 
Kaplica św. Józefa, fot. samborzec.pl 
Dzwonnica
Opis kontekstów historycznych
Według legendy pierwszy kościół w Samborcu stanął na miejscu kultu pogańskiego. Dowodzi o tym usytuowanie świątyni na lessowym wzgórzu z rozległym widokiem na okolicę. Być może było tam dawne grodzisko, górujące nad doliną Wisły.
Według Jana Długosza wzniesienie w XIII wieku murowanego kościoła było prywatną fundacją Pawła z Samborca. Z pierwotnego stylu zachowała się tylko półkolista absyda zamykająca prostokątne prezbiterium, dobrze widoczna od zewnętrznej strony.
Od 1607 do 1717 roku budowla należała do jezuitów sandomierskich. Została zniszczona podczas wojen szwedzkich, odbudowana i powiększona w latach 1688-1691 dzięki staraniom proboszcza księdza Stanisława Umińskiego, kanonika sandomierskiego. Dobudowano wtedy nawę (prawdopodobnie drewnianą) i przekształcono dawne prezbiterium. Dano w nim sklepienie typowe dla tego okresu, tzn. kolebkowo-krzyżowe, z ramową dekoracją stiukową. Uroczyście budowla została poświęcona w 1728 roku, dedykowana Trójcy Świętej i Wniebowzięciu NMP. Od 1717 roku prawa kolatorskie za pozwoleniem i zrzeczeniem się jezuitów przeszły na kolegiatę w Sandomierzu, której samborzecki kościół stał się filią, a parafia włączona została do uposażenia kolegiaty, a następnie katedry w Sandomierzu.
W 1865 roku biskup Michał Józef Juszyński ustanowił kościół w Samborcu samodzielnym kościołem parafialnym. Prace restauracyjne świątyni prowadzili ks. Kajetan Kwitek (1873-1922), który dobudował od południa zakrystię, kruchtę i wzniósł dzwonnicę w 1880 roku, oraz ks. Józef Kuraś (1946-1959), który podźwignął kościół ze zniszczeń wojennych. Kolejne prace konserwacyjne realizowane były w 1972 r., w latach 1999-2002 (odnowienie elewacji, wzmocnienie murów i fundamentów) oraz w 2013 r. (m.in. wymiana pokrycia dachowego) i w latach 2016-2018 (prace remontowo-konserwatorskie i zagospodarowanie otoczenia wokół kościoła).
Plebania (obecnie nieużywana) powstała w 1922 r., a w roku 1956 wybudowano przy niej kaplicę św. Józefa.
Z Samborca pochodzi dwóch błogosławionych męczenników II wojny światowej: ks. prałat Antoni Rewera oraz ks. kmdr Władysław Miegoń. Ich kult ma istotne znaczenie dla samborzeckiej parafii.
