Czas powstania
Cmentarz pochodzi z czasów I wojny światowej.
Opis cech fizycznych
Cmentarz położony jest poza terenem zabudowań, w Zastawiu. Jest to płaski teren na skraju skarpy o zboczach opadających w kierunku północnym i północno-zachodnim. Miejsce w którym się znajduje nazywane jest Kamienną Górą.
Cmentarz położony jest na planie prostokąta o wymiarach 25 na 60 m. Jego powierzchnia wynosi 0,15 ha. Cmentarz porasta trawa i drzewa, głównie sosny samosiejki. Jest to zamknięty cmentarz, nieposiadający kwater. Mogiły ziemne są zapadnięte i częściowo zniszczone. Występuje nieregularny układ mogił, niejasno zarysowanych. Najstarszy istniejący nagrobek pochodzi z 1915 roku.
Obok cmentarza znajdują się tablice informacyjne na temat działań wojennych z 1914-1915 roku na tych terenach oraz murowana kapliczka domkowa z 1918 r. z figurą Matki Bożej, wpisana do rejestru zabytków.
W 1987 roku cmentarz został wpisany do rejestru zabytków. Aktualnie opiekują się nim uczniowie pobliskich szkół.
Rys historyczny
Cmentarz jest mogiłą żołnierzy, którzy zginęli podczas wojny. Pochowani są tutaj żołnierze polegli w kampanii w 1915 roku, kiedy to wojska austriackie stały na tzw. „Łackiej Górze”, a wojska rosyjskie były za Zastawiem na „Kamiennej Górze”. Pochowanych jest tutaj około 112 osób z armii niemieckiej i 48 z armii austriackiej. Przez odrębność narodowościową jest to również cmentarz kilku religii – nad grobami znajdują się zarówno krzyże katolickie jak i prawosławne oraz półksiężyce.
Nie ma całkowitej pewności co do narodowości żołnierzy. W tej sprawie Wójt Gminy Goraj pisał do IPN-u:
„(…) W miejscu tym od 2012 r. corocznie we wrześniu odprawiana jest uroczysta Msza święta z udziałem strażaków, orkiestry dętej, władz gminy, mieszkańców gminy i innych osób. Ma to wyraz uroczysty, wręcz podniosły. Władze gminy, choć nie były inicjatorami tych uroczystości, z racji pełnionych funkcji publicznych czynnie uczestniczą w nich – (…) – Rozszerzając ten temat, również mamy wątpliwości, co do zasadności gloryfikowania tych osób, które na cmentarzu tym są pochowane. Oczywiście każdemu zmarłemu, niezależnie od wyznania i narodowości należy się szacunek, ale biorąc pod uwagę informację, że na tym cmentarzu nie ma pochowanych Polaków, to czy należałoby to miejsce aż tak gloryfikować i sprawować uroczyste Msze święte (…)”
W tej sprawie możemy też przeczytać wypowiedź w Nowej Gazecie Biłgorajskiej:
„W latach szkolnych, jako uczniowie, pielęgnowaliśmy groby żołnierskie na tym cmentarzu. Pamiętam dobrze, że większość krzyży było prawosławnych z napisami i tabliczkami w rosyjskim języku. Wszystkie krzyże stały wtedy na grobach. Dlaczego ich nie konserwowano i nie wymieniano? Od 1985 roku zaprowadzono ewidencję tego cmentarza. Zapisano, że leżą tam żołnierze rosyjscy, austriaccy i niemieccy. O Polakach nie wspomniano. W gminie Goraj rządzili wtedy komuniści (…) Z opowiadań starszych ludzi wiem, że Austriacy stali na Łackiej Górze, zaś wojska carskie po stronie Zastawia na Kamiennej Górze. Po zakończonej bitwie Austriacy odeszli, zabierając ze sobą rannych i zabitych żołnierzy. Natomiast Rosjanie zabitych pogrzebali na tym cmentarzu (…)”
