Czas powstania
Między 1367 a 1397 r.
Opis cech fizycznych wprowadzonego Gminnego Cudu Regionu
Ze średniowiecznego zamku pozostał jedynie jeden narożnik, który daje wyobrażenie o tym jak zamek mógł wyglądać. Widzimy, że zamek zbudowany był z czerwonej i czarnej cegły. Tereny wokół zamku zagospodarowano, powstały alejki spacerowe, plac zabaw z elementami gotyckimi, i ustawiono 12 rzeźb osób związanych z Rytwianami. Spacer dookoła ruin zamku pozwala na zapoznanie się z historią rytwian, jego właścicielami i ważnym osobistościami, które były związani z Rytwianami. Wśród figur odnajdziemy przedstawienie m.in. Dersława z Rytwian i Łukasza Opalińskiego
Opis kontekstów historycznych
Nie jest znany fundator zamku powstałego między 1367 a 1397 r. Jedne ze źródeł wskazują, że jeden z właścicieli Rytwian, Wojciech Jastrzębiec, późniejszy arcybiskup gnieźnieński i Prymas Polski, wybudował tu zamek gotycki przed 1436 r. lub też go rozbudował. Badania archeologiczne wskazują, że był tu jeden zamek, mający dwie fazy rozwojowe, jedna przypadająca na koniec XIV, a druga na połowę XV w. Pierwotna budowla była jednotraktowym budynkiem. Po stronie południowej znajdowały się zabudowania gospodarcze, stajnie, spichlerze i folwark.
W pierwszej połowie XV w. zamek zyskał charakter obronny, dobudowano mury. Rozbudowano zamek, który posiadał teraz już dwa duże czterokondygnacyjne domy. Istnieją wzmianki, że już w 1414 r. znajdowała się tu drewniana kaplica zamkowa pw. św. Wojciecha. Arcybiskup planował oddać dobra rytwiańskie swoim bratankom. Zarząd nad nimi wkrótce powierzył Dersławowi, który jednak rozczarował stryja, gdyż zrabował znaczna ilość srebra z jego kaplicy w kościele w Beszowej. Zamek wraz z dobrami Rytwiańskimi później często zmienia właścicieli. W XVI w. przechodzi do rodziny dyplomaty Hieronima Łaskiego, a w I połowie XVII w. zostaje własnością Tęczyńskich. Kolejnymi właścicielami stają się Opalińscy. W czasie potopu szwedzkiego, Łukasz Opaliński skutecznie broni zamku przeciwko wojskom księcia Siedmiogrodu – Rakoczego.
Na początku XVIII w. zamek zostaje splądrowany i zniszczony przez wojska szwedzkie. W 1727 r. jego odbudową zajmują się Sieniawscy. Niszczejący zamek użytkowany był do początków XIX wieku. Jeszcze w 1808 r. sądzono w nim spory cechu sukienniczego.
Zamek kolejno przeszedł w ręce Lubomirskich i Potockich, którzy częściowo rozbierają zabudowania. W 1844 r. Kazimierz Stronczyński, przewodniczący komisji rządowej, której zadaniem było opisanie „zabytków starożytności” w Królestwie Polskim, wspomina o pozostałościach zamku w Rytwianch. Badacz architektury pisze tak: Ze starożytnego tutajszego zamku pozostał tylko jeden węgieł ze swoja podporą. […] Widać […], że był wystawiony na wysokiem kamiennem podmurowaniu z cegły czerwonej czarną przeplatanej. (cyt. za„Kazimierza Stronczyńskiego opisy i widoki zabytków w Królestwie Polskim (1844-1855)”, t.2, Gubernia Rosyjska, oprac. K. Guttmejer, Warszawa 2010., s.133.).
Obecny kształt zamku nie był wynikiem zniszczenia spowodowanego wojną, lecz wynikał ze stopniowej rozbiórki, która dokonała się przed II połową XIX w.
