- Czas powstania
1969r. /2014r. - Opis cech fizycznych wprowadzonego Gminnego Cudu Regionu
Muzeum Fauny i Flory Morskiej i Śródlądowej w Jaworzu Średnim jest ewenementem w skali kraju.
Pierwszy raz ekspozycję dokumentującą faunę i florę udostępniono do zwiedzania w 1969r. W 2014r. muzeum zlokalizowano w nowym budynku, specjalnie zaprojektowanym by nawiązywał do tematyki muzeum: kształt budynku przypomina dziób statku, natomiast okrągłe okna – iluminatory. Przed budynkiem zorganizowano płytki zbiornik wodny, a zamiast utwardzonych przejść są pomosty. Powierzchnia muzeum wynosi około 260 m², mieści salę wystawienniczą o powierzchni 150 m² i salę wykładową o powierzchni 42 m² oraz zaplecze biurowe i sanitarne. W sali wystawienniczej znajdują się dwa akwaria, dzięki przeszklonej fasadzie budynku i podświetleniu widoczne z zewnątrz także nocą. Oprócz akwariów i gablot, w sali znajdują się dekoracje z żagli, łódź, do której można wchodzić, oraz prezentacje multimedialne. Oświetlenie zaaranżowano w taki sposób by zmiany oświetlenia prowadził widza przez wystawę. Można w nim zobaczyć m.in. wielkiego żółwia morskiego, rekina, rybę młot, langustę, krewetkę, a także zwierzęta przydenne.Najciekawszymi eksponatami są m.in. żółw morski, ośmiornice, mięczaki, jeżowce.
Integralną częścią muzeum jest Motylarnia. W sferycznym namiocie o średnicy 10 m. podziwiać można krajowe i tropikalne motyle, a także inne owady. Specjalnie zaprojektowany pawilon zapewnia idealne warunki nie tylko do obserwacji, ale także rozmnażania i hodowli tych pięknych zwierząt.
W motylarni podziwiać można krajowe oraz egzotyczne motyle, ale i krainę roślin oraz innych owadów. Klimat w motylarni bardzo przypomina tropikalny mikroklimat. Jest tu ciepło i dość parno. Wszystko po to, aby motyle mogły się tu czuć jak w naturalnym środowisku.
W każdy wtorek wstęp do muzeum jest wolny dla osób indywidualnych.
3. Opis kontekstów historycznych
Początkowo muzeum stanowiła kolekcja spreparowanych okazów fauny i flory morskiej z całego świata, którą szkole podstawowej w Jaworzu podarował były uczeń, Erwin Pasterny (1928–2011), który pracował jako bosman na statkach handlowych polskiej floty. Urodził się on w Jaworzu Średnim w 1928 r. i tu zdobył wykształcenie podstawowe. Realizując swoje młodzieńcze marzenia, kontynuował naukę w szkołach morskich, zdobywając stopień bosmana. Pływał po całym świecie, zgłębiając jednocześnie tajniki życia oceanów. Zaczął też łowić, a następnie preparować różne stworzenia morskie. Część swojej kolekcji okazów przyrody mórz południowych podarował szkole w Jaworzu. Eksponaty te były wystawione w dwóch pomieszczeniach w szkole i udostępnione do zwiedzania, natomiast przewodnikami po ówczesnej wystawie byli uczniowie szkoły, którzy przed objęciem funkcji byli dokształcani i egzaminowani przez pracowników Instytutu Biologii Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowe w Krakowie.
Staraniem Gminy Jaworze i Lokalnej Grupy Rybackiej w 2014 ukończono budowę nowego budynku dla Muzeum. Nowy budynek nawiązuje do tematyki muzeum: kształt budynku przypomina dziób statku, natomiast okrągłe okna – iluminatory.
Na Sali ekspozycyjnej znajduje się łódź, do której można wejść i z niej wysłuchać opowieści o morskich zwierzętach.
Wszystkie eksponaty można podziwiać z bliska, warte odnotowania są również liczne akwaria o łącznej pojemności 10 000 l.
Dzięki wieloletniej współpracy i pomocy Instytutu Biologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, większość eksponatów jest świetnie zachowana, powstają nowe ekspozycje, a młodzież pogłębia swoją wiedzę na tematycznych obozach i spotkaniach.
Motylarnia w Jaworzu działa od drugiej połowy września 2020 roku.
Klimat w motylarni bardzo przypomina tropikalny mikroklimat. Sporą część motylarni wypełniają rośliny (palmy, cytrusy, storczyki i inne), które prócz walorów dekoracyjnych pełnią również funkcję roślin pokarmowych, na których samice po kopulacji składają jaja, z których to z kolei wylęgają się gąsienice. Dzięki temu populacja motyli będzie samowystarczalna. Zamontowano także klimatyzatory, które zapewniają odpowiednią temperaturę dla rozwoju motyli, a także inkubatory dla larw. W centrum znajduje się miejsce do zwiedzania i przeprowadzania prezentacji oraz szkoleń. Kopuła jest połączona tunelem z salą wykładową jaworzańskiego Muzeum.
W Muzeum odbywają się liczne prelekcje, wystawy, koncerty, sporo jest też organizowanych wyjść terenowych, m.in. wabienia ciem, obserwacje sów i nietoperzy itp., w których można uczestniczyć wraz z dziećmi. Organizowane są też konkursy o tematyce przyrodniczej i marynistycznej. Muzeum wydaje broszury na temat lokalnej przyrody.
Przy Muzeum działa również Stowarzyszenie Przyjaciół Muzeum Fauny i Flory Morskiej i Śródlądowej w Jaworzu, które zajmuje się promocją muzeum oraz kultury marynistycznej, a także lokalnej historii i przyrody.
Warto dodać, że tradycje morskie w Jaworzu oprócz Muzeum Fauny i Flory aktywnie podtrzymuje Międzynarodowe Szkolne Koło Ligi Morskiej i Rzecznej (początki Ligi sięgają 1930 r. – organizacja miała za zadanie propagowanie zagadnień morskich wśród społeczeństwa oraz rozbudowę floty morskiej i rzecznej). Jest wielokrotnym laureatem ogólnopolskich konkursów na najlepiej pracujące Koło, a także wydawcą własnego pisma „Delfin”.
województwo: śląskie
gmina: Jaworze