Czas powstania:
koniec XIX wieku
Opis cech fizycznych:
Teren cmentarzy jest częściowo zadrzewiony, ogrodzony kamiennym murem zwieńczonym cegłą, miejscami uzupełniony murem wzniesionym z cegły. Nagrobki wykonane są z kamienia naturalnego, marmuru, piaskowca, lastriko, betonu oraz współczesnych materiałów kompozytowych. W zależności od czasów ich powstania oraz usytuowania przyjmują formę grobowców, murowanej opaski wypełnionej ziemią lub poziomej płyty z pionową tablicą, krzyżem, kamienną figurą (w różnym zestawieniu). Nagrobki czasem otoczone są niskimi murowanymi lub żelaznymi ogrodzeniami. Na wielu płytach znajdują się fotografie nagrobne. Na cmentarzu prawosławnym napisy wykonano cyrylicą natomiast na cmentarzu żydowskim w języku jidysz.
Opis kontekstów historycznych:
Kompleks cmentarzy przy ulicy Smutnej i Gospodarczej powstał pod koniec XIX wieku. Na sąsiadujących ze sobą parcelach znajdują się cztery nekropolie: żydowska, rzymsko-katolicka, prawosławna i ewangelicka zajmujące ok. 8,5 ha.
Największą część kompleksu obejmuje cmentarz rzymsko-katolicki założony w 1894 roku na planie nieregularnego prostokąta. Główna brama wejściowa znajduje się od ul. Smutnej (dawnej Cmentarna/Friedhof Str. oraz Fidedensweg). Dwie mniejsze bramy usytuowano od zachodu od dzisiejszej ulicy Gospodarczej. W centralnej części cmentarza znajduje się kaplica pw. Wszystkich Świętych zbudowana na miejscu zniszczonego przez Niemców podczas II wojny światowej Mauzoleum Powstańców Śląskich. W najstarszej części cmentarza odnaleźć możne ciekawe przykłady sztuki sepulkralnej. Na cmentarzu pochowano wiele znanych osób związanych z Sosnowcem: artystów, żołnierzy, urzędników, lekarzy, przedsiębiorców i księży.
Cmentarz żydowski założono pod koniec lat 80. lub na początku lat 90. XIX wieku na miejscu istniejącego w tym miejscu cmentarza cholerycznego. Posiada on kształty wydłużonego prostokąta, z bramą wejściową oraz domem pogrzebowym od obecnej ul. Gospodarczej. Znajduje się pod zarządem Gminy Wyznaniowej Żydowskiej z siedziba w Katowicach. Obok tradycyjnych macew na cmentarzu występują nagrobki w formie obelisków, ściętych drzew czy mauzolea. Wiele nagrobków upamiętnia osoby zmarłe lub zamordowane podczas II wojny światowej a mające charakter symboliczny. Przy wejściu na cmentarz znajduje się pomnik poświęcony ofiarom Holocaustu z napisem o treści: „W hołdzie Żydom miast Zagłębia, zamordowanym przez hitlerowskich oprawców w latach 1939-1945”.
Cmentarz prawosławny zlokalizowany jest w środkowej części kompleksu i zajmuje powierzchnię ok. 0,9 ha. Punkt centralny cmentarza wyznacza aleja w pobliżu której postawiono duży krzyż prawosławny. Na terenie nekropoli znajduje się wiele nagrobków osób zasłużonych dla rozwoju Sosnowca. Zarządcą prawosławnej części cmentarza jest parafia pw. św. św. Wiery, Nadziei, Luby i Matki ich Zofii w Sosnowcu.
Cmentarz ewangelicki został założony w 1894 r., choć niektóre źródła podają, że istniał już w roku 1880. Podobnież jak inne cmentarze (oprócz rzymsko-katolickiego) zajmuje obszar ok. 1 ha. Na jego teren wejść można bramą od ulicy Smutnej. Na cmentarzu zlokalizowane są dwa ważne obiekty związane z rodzinami sosnowieckich przemysłowców, którzy przyczynili się do rozwoju miasta i regionu: Mauzoleum rodziny Dietlów oraz Mauzoleum Meyerholdów. Oba obiekty wpisane są do rejestru zabytków województwa śląskiego. Ponadto na cmentarzu ewangelickim znajdują się groby i grobowce rodzinne Schoenów, Lamprechtów czy Mauve. Cmentarz znajduje się pod zarządem Parafii Ewangelicko-Augsburskiej św. Jana w Sosnowcu.
Dane identyfikacyjne:
województwo śląskie
Gmina Sosnowiec, Sosnowiec