Kościół ewangelicki w Jaworzu

1. Czas powstania
   1782r.
2. Opis cech fizycznych wprowadzonego Gminnego Cudu Regionu
   Kościół ewangelicki w Jaworzu, na Śląsku Cieszyńskim, został wzniesiony jako jeden z pierwszych po wydaniu patentu tolerancyjnego przez cesarza Józefa II. Kościół powstał w latach 1782–1786 z fundacji Jerzego hr. Laschowskiego. Wieżę dodano w 1852 roku. W 1912 roku został przebudowany w stylu neoklasycystycznym przez Ludwika Kametza z Cieszyna. Wewnątrz na uwagę zasługują: neoklasycystyczny ołtarz główny z figurami dwóch ewangelistów, ambona i pochodzący z końca XVIII wieku obraz „Ostatnia Wieczerza” Kramolina. Najciekawszym elementem wyposażenia jest dzwon z 1794 r. ufundowany przez barona Arnolda Saint-Genois, ozdobiony herbami rodziny Saint Genois d’Anneaucourt oraz Nałęcz-Laschowskich.

1. Na południowej elewacji kościoła widać herb Cesarstwa Austrii.
   Fundatorami kościoła byli ówcześni właściciele Jaworza – hrabiowie Laschowscy. Kościół jest bezstylowy. Kościół mieści się w Jaworzu na ulicy pl. Kościelny 25.

Obok kościoła znajdują się zabytkowe budynki dawnej szkoły ewangelickiej z ok. 1831 r. (obecnie dom parafialny) i plebanii z 1794 r. przebudowanej w 1868 r. Na przykościelnym cmentarzu leżą znani odnowiciele uzdrowiska w Jaworzu: Zygmunt i Jerzy Czopowie.

3. Opis kontekstów historycznych
Kościół ewangelicko augsburski związany jest z ruchem zapoczątkowanym przez Marcina Lutra, który 31 października 1517r. w Wittemberdze podczas swojego wystąpienia krytykując nadużycia przybił na drzwiach kościoła zamkowego 95 tez nawołujących do odnowy kościoła powszechnego. Teorie Lutra na Śląsk Cieszyński przywieźli z Dolnego Śląska i Krakowa kupcy i studenci. Hasła szybko rozpropagowano i zyskały wielu zwolenników.

Wyznawcy nauk Marcina Lutra pojawili się w Jaworzu, podobnie jak w innych miejscowościach Śląska Cieszyńskiego, już w XVI wieku. Wkrótce stali się większością. W stuleciu następnym spotkali się z prześladowaniami. 17 kwietnia 1654 roku odebrano im nawet świątynię. Musieli się spotykać potajemnie. Modlili się więc w lesie, w tzw. „leśnym kościele” na zboczu Wysokiego, w Beskidzie Śląskim. Działając zgodnie z ideami Oświecenia, cesarz Józef II wydał tzw. patent tolerancyjny w 1781 roku, co wykorzystali ewangelicy z Jaworza. W 1782 roku hrabia Jerzy Laschowsky podarował parcelę pod budowę Domu Modlitwy, szkoły i plebani. Prace ruszyły w tym samym roku, a zostały ukończone po czterech latach – w 1786.

Sam kościół był skromny, nawiązujący do klasycyzmu obiekt z charakterystycznymi emporami w środku. W latach 1851–1852 do korpusu świątyni dostawiono wieżę. Pierwszy dzwon, jaki w niej zawisnął, pochodził z fundacji Arnolda hrabiego Saint Genois d’Aneauncourt, pierwszego przedstawiciela tego francuskiego rodu, który przejął Jaworze po Lachowskich.

Pod koniec 19 wieku przy świątyni ulokowano ewangelicki cmentarz. Można na nim odszukać wiele pamiątkowych krzyży, a także nagrobki dwóch bardzo dla uzdrowiska w Jaworzu zasłużonych lekarzy: Zygmunta i Jerzego Czopów. W 1922 roku miała miejsce kolejna rozbudowa kościoła – budynek przedłużono o apsydę ołtarzową.

województwo: śląskie

gmina: Jaworze