Czas powstania: druga połowa XII w., rozpoczęcie budowy przed 1283 r.
Opis kontekstów historycznych:
Historia zamku biskupów krakowskich rozpoczyna się w drugiej połowie XIII w. Ten średniowieczny obiekt obronny, jest uważany za jedno z najstarszych murowanych założeń tego typu w Polsce południowej. Pierwsze wzmiankowanie sławkowskiego zamku pochodzi z roku 1289. Pomysł jego wzniesienia, przypisuje się osobie krakowskiego biskupa Pawła z Przemankowa. W roku 1291 zamek został oddany jako lenno Wacławowi II, królowi czeskiemu. W okresie gdy miasto było własnością biskupa krakowskiego Jana Muskaty, zamek został rozbudowany o fosę oraz budynek bramny. Z wieży poza teren zamku wyprowadzone zostało tajne przejście, zachowane do czasów współczesnych. Był to wykop ziemny o przekroju 1,2 na 1,2 m, przykryty niefundamentowanym kamiennym. Obiekt pełnił istotną rolę w walce, jaka toczyła się o tron krakowski pomiędzy stronnikami czeskimi, a księciem Władysławem Łokietkiem
Usytuowany nietypowo na zboczu wzniesienia w zakolu rzeki Białej Przemszy Zamek, stanowił najważniejszy punkt obrony miasta z kierunku Krakowa. Kolejno przechodził on z rąk czeskich do polskich. W roku 1309 zamek znajdował się pod panowaniem Władysława Łokietka. W 1327 r. został zajęty przez Jana Luksemburskiego. Rok później wojska czeskie wycofały się pod naciskiem Papieża Jana XXII, a zamek ostatecznie powrócił do rąk biskupów krakowskich. W wyniku najazdów husyckich uległ częściowemu zniszczeniu, a w roku 1455 po raz kolejny został naruszony przez wojska polsko – morawskie Jerzego Strosza i Mikołaja Świeborowskiego. Ten ostatni był skonfliktowany z ówczesnym wójtem Sławkowa Mikołajem Gunią. Od tego momentu popadł w ruinę w wyniku czego, w XVI w. biskupi krakowscy nieopodal wybudowali nową rezydencje, zwaną dziś „Dworem biskupów krakowskich”. Przez wiele lat ziemia skrywała relikty przeszłości. Obiekt został ponownie odkryty w wyniku prac archeologicznych, prowadzonych w latach 1982 – 1994 przez archeologa Jacka Pierzaka. Do dnia dzisiejszego oprócz ruin wieży mieszkalnej, budynku bramnego i pozostałości murów pierwszego założenia zachował się wał ziemny wraz z fosą.
Pierwotnie sławkowski zamek miał kształt nieregularnego prostokąta o wymiarach 120 m x 100 m. Jego grube mury wzmocniono basztami. Jednak nie zyskał ostatecznego kształtu, a jedna z wież zyskała nową funkcję budynku mieszkalnego i obronnego. Całość została obwiedziona fosą. Kolejna przebudowa z czasów biskupa Muskaty obejmowała klatkę schodową oraz budynek bramny, a wal ziemny przykrył jego pierwotne mury. Przyjmuje się założenie że pierwotne założenie zamku jest wierną kopią zamku Henryka I i Henryka IV Probusa na Ostrowie Tumskim.
Województwo: śląskie
Gmina: Sławków, powiat będziński, region Zagłębie Dąbrowskie
Lokalizacja w terenie: u zbiegu ulic Staropocztowej i Browarnej