Założona w roku 1750 jako miasto dla wysiedlonej z sąsiedniej Tarnogóry ludności żydowskiej Izbica od początku aż do Holokaustu zamieszkana była prawie wyłącznie przez Żydów. W 1754 r. król wydał przywilej na jarmarki w Izbicy, w tym samym roku założony został cmentarz. Miasto liczyło wówczas 25 domów oraz 3 browary. W 1774 zanotowano tu 2 domy wjezdne i 5 niewjezdnych oraz 3 browary. W 1775 r. Izbica była już siedzibą kahału (gminy żydowskiej). Obok miasta istniała wieś Izbica, która w 1765 r. liczyła 28 kmieci, a na jej terenie znajdowała się karczma.
W latach 90-tych XVIII w. w Izbicy notuje się tu 150 mieszkańców i 29 domów mieszkalnych, w 1810 – 47 domów – wszystkie drewniane – i 173 osoby, w 1827 – 51 domów i 407 mieszkańców. Pierwsze wzmianki dotyczące bożnicy w Izbicy pochodzą z 1819. Była to synagoga drewniana (prawdopodobnie na miejscu wcześniejszego, pierwszego tutaj, bet midraszu z 1781). W 1855 na jej miejscu powstała synagoga murowana, która spłonęła w 1879, wkrótce jednak została odbudowana.
Miasteczko szybko się rozwijało, zwłaszcza po wybudowaniu w 1835 r. szosy z Lublina do Zamościa. Najstarszy plan miasta pochodzi z 1839 r. i jest zgodny z założeniami lokacyjnymi miasta. Podstawą założenia był prostokątny rynek o bokach 140 × 100 m, oparty o trakt zamojski i drogę do położonej za rzeką Wieprz Tarnogóry.
Podczas I wojny światowej (w 1917 r.) wybudowano przebiegającą przez Izbicę linię kolejową. Po I w. św. w osadzie ułożono 1500 m kładek chodników, zabrukowano kilka ulic, przebudowano kilka artezyjskich studni, założono targowisko. W okresie międzywojennym w Izbicy mieszkało od ok. 3 tys. (93% ogółu mieszkańców stanowili Żydzi). Według spisu z 1921 roku osada liczyła 304 domy i 3085 mieszkańców, w tym 2862 Żydów, na 186 mieszkańców we wsi Izbica mieszkało 53 Żydów. W tym okresie w Izbicy były trzy olejarnie, dwie garbarnie, dwa tartaki, zakłady szewskie, ślusarskie, piwiarnie, liczne sklepiki i kramy oraz kilka bibliotek, kino i amatorski teatr. Obok synagogi, kirkutu, mykwy i rzeźni rytualnej w Izbicy działało kilka prywatnych bet midraszy. Kwitło bogate życie społeczno-kulturalne. W latach 30. XX wieku miejscowość zelektryfikowano.
Po wojnie grunty miejscowości Izbica zostały znacjonalizowane i sprzedane miejscowej i napływowej ludności polskiej. Rynek został przeniesiony poza obręb osady (na jego miejscu założono skwerek). Reliktów po dawnej społeczności żydowskiej w Izbicy zachowało się niewiele. Cmentarz został zdewastowany w czasie wojny – macewy Niemcy użyli do budowy aresztu i więzienia. Nie zachowały się domy z pierwotnej zabudowy Izbicy. Ostatni dwurodzinny dom drewniany z pierwszej połowy XIX wieku został rozebrany w 1968. Istniejące jeszcze starsze domy murowane są gruntownie przerobione. Na trzech domach zachowały się kuczki (jedna zabudowana), czyli drewniane ganki, które przybierały formy zbliżone do zabudowanego balkonu, służące ludności żydowskiej do obchodów święta Sukot.
SOKiS
