Czas powstania
Rzeczpospolita Sztabińska powstałą w latach 20. XIX wieku.
Opis cech fizycznych Gminnego Cudu Regionu
Rzeczpospolita Sztabińska byłą ewenementem na skalę Królestwa Polskiego bazującym na eksperymencie społeczno- gospodarczym przeprowadzonym niegdyś przez Karola Brzostowskiego w obecnej gminie Sztabin.
Dobra sztabińskie liczące 12.831 ha – zadłużone ponad stan ich faktycznej wartości – składały się z wielkich przestrzeni bagien, moczarów nadbiebrzańskich, lichych gruntów oraz przetrzebionych ze starodrzewu lasów. W należących do dóbr 27 wioskach i kilku osadach leśnych żyło około 3700 poddanych Polaków, Białorusinów, Rosjan staroobrzędowców oraz trochę Żydów. Ludność ta wegetowała w nędzy i ciemnocie, prymitywnie gospodarząc na części pańskiej ziemi, z której od lat nie płaciła podatków.
Swą Rzeczpospolitą Sztabińską budował Karol Brzostowski przez 35 lat, dając dowody poświęcenia, pracowitości, konsekwencji działania, przedsiębiorczości, talentów organizacyjnych i wynalazczych.
Opis kontekstów historycznych
Brzostowski uwolnił chłopów od pańszczyzny, założył szkołę i wprowadził w swoich dobrach obowiązkowe bezpłatne nauczanie, unowocześnił rolnictwo (wprowadził płodozmian i nowe narzędzia), wybudował szpital, do którego sprowadził lekarza, wprowadził kodeks karny, założył kasę oszczędnościową i pożyczkową. Wybudował hutę szkła, cegielnię, tartak, fabrykę wyrobów żeliwnych (wybudował piec do przetapiania rudy darniowej), doprowadzając upadający majątek do rozkwitu.
W Hucie Sztabińskiej produkowano rozliczne maszyny i narzędzia rolnicze, m.in. dojarki, kopaczki, żniwiarki, młockarnie czyszczące zboże, automatyczne obieraczki ziemniaków, a także automaty do rozlewania trunków i kapslowania butelek.
Sztabiński browar produkował, jako pierwszy w kraju, spirytus i wódki z buraków cukrowych, uprawianych w Cisowie. W zakresie organizacji zarządzania Brzostowski po raz pierwszy w Polsce zaprowadził podwójną rachunkowość (tzw. buchalterię włoską).
Jego oficjaliści i terminatorzy przechodzili obowiązkowy kurs pisania i rachunkowości. Zastosował system rocznych premii, wynagrodzeń za wysługę lat i bezpłatną stołówkę dla najlepszych specjalistów.
Jako pierwszy w kraju w Rzeczpospolitej Sztabińskiej Brzostowski zaprowadził w 1845 roku łączność telegraficzną (między Cisowem, a biurem Huty Sztabińskiej).
Po śmierci Brzostowskiego w 1854 roku przekazał on swoje dobra chłopom w wieczystą dzierżawę, jednak władze rosyjskie unieważniły jego testament. Dzięki Brzostowskiemu w 1895 roku powstała parafia, zbudowano także przystań na Biebrzy.