Winnice i tradycje winiarskie w gminie Samborzec

Czas powstania

Początki uprawy winorośli na obszarze dzisiejszej gminy Samborzec sięgają prawdopodobnie średniowiecza. Obecnie działające winnice i nowoczesna uprawa rozwijają się od początku XXI wieku.

Opis cech fizycznych

W gminie Samborzec zarejestrowane są obecnie cztery winnice w miejscowościach: Złota, Faliszowice i Andruszkowice. Wszystkie znajdują się niedaleko Sandomierza, na Wyżynie Sandomierskiej.

Winnica Nad Jarem to hektarowa winnica Sylwii i Mateusza Paciura. Znajduje się w miejscowości Złota, 5 km od Sandomierza przy głównej trasie prowadzącej do Krakowa. Od 2009 roku góruje na południowym stoku z przepięknym widokiem na dolinę Koprzywianki i Wisły. Winnica, jako druga w regionie, rozpoczęła sprzedaż swoich oryginalnych, autorskich win w 2013 roku, które od początku zostały docenione przez koneserów i ekspertów winiarskich w konkursach ogólnopolskich i międzynarodowych. Winiarstwo wciągnęło właścicieli do tego stopnia, że postanowili przenieść się z Kielc w swoje rodzinne strony, by móc w pełni zająć się winoroślą i produkcją wina. Chętnie przyjmują i oprowadzają turystów po tym magicznym miejscu, które stworzyli od podstaw. Degustacjom wina często towarzyszy deska lokalnych serów, swojska wędlina czy domowe ciasto. Na miejscu można również zorganizować imprezę integracyjną przy ognisku i grillu. Ponadto winnica dysponuje kilkunastoma miejscami noclegowymi w pokojach 2, 3 i 4 osobowych.  

Winnica Nobilis została założona w 2001 roku w sercu Ziemi Sandomierskiej i zachowuje charakter rodzinny, któremu kształt nadają właściciele Magdalena i Grzegorz Kapłan, począwszy od dbałości o każdy najmniejszy szczegół w uprawie po produkt końcowy. Wina są odzwierciedleniem pasji, duszy, ciężkiej pracy i troski o każdy najdrobniejszy element. Swoją aromatyczność i mineralność zawdzięczają miejscowemu terroir, w tym glebom lessowym o podłożu wapiennym. „Tworzymy wina, które łączą zarówno nasze doświadczenia jak i współczesne trendy winiarskie, wykorzystując najnowsze technologie z zakresu uprawy, cięcia i ochrony winorośli” – opowiadają właściciele winnicy. „Jesteśmy skierowani do klientów o wysokich wymaganiach co do charakteru, budowy i jakości wina gronowego. Najważniejsze dla nas jest zadowolenie klientów, którzy wracają i wspierają nas w naszej winiarskiej przygodzie.” Winnica Nobilis specjalizuje się także w produkcji sadzonek winorośli odmian przydatnych do uprawy w chłodnym klimacie. W ofercie znajduje się degustacja i sprzedaż wina, zakup sadzonek winorośli oraz doradztwo z zakresu uprawy i ochrony.  

Winnica Kędrów znajduje się w miejscowości Faliszowice, zajmuje 2 ha żyznych gleb lessowych Wyżyny Kielecko – Sandomierskiej i jest prowadzona przez rodzinę Justyny i Łukasza Kędrów. Wszystkie zabiegi w winnicy wykonywane są z należytą starannością, dbałością i zaangażowaniem właścicieli. Przekłada się to na jakość win, które spotkają się z pozytywnym odzewem ekspertów i zostają doceniane w ogólnopolskich i międzynarodowych konkursach. Wina cechuje niespotykana rześkość, świeżość i niepowtarzalny aromat. W uprawie dominują głównie odmiany na wina białe (Riesling, Siegerrebe, Johaniter, Seyval blanc, Solaris, Muskaris, Muscat odeski). Natomiast z czerwonych odmian uprawia się tu Regenta oraz Zweigelta. Rodzina Kędrów zaprasza gości do odwiedzania winnicy, oferując degustacje wybornych win oraz zwiedzanie winiarni i swoich winnych ogrodów.  

Winnica na Rozdrożu położona jest na Wyżynie Sandomierskiej, 4 km od Sandomierza. Jest to niewielkie gospodarstwo winiarskie, którego założycielami są Patrycja i Piotr Chmura. Pierwsze krzewy posadzono tu w 2013 roku, obecnie właściciele mają w uprawie dwanaście odmian, na 1,1 ha. Winnica zajmuje południowy stok z pięknym widokiem na Kotlinę Sandomierską. Od 2018 roku winnica dysponuje miejscem przyjaznym miłośnikom enoturystyki, w którym można spokojnie degustować aromatyczne wina, podyskutować z właścicielami oraz zorganizować małe spotkanie w gronie znajomych. Właściciele stworzyli miejsce sprzyjające korzystaniu z uroków enoturystki, gdzie chętnie goszczą wszystkich miłośników tego trunku.

Opis kontekstów historycznych

Tradycja uprawy winorośli na Sandomierszczyźnie sięga XII wieku. Przyczyniły się do tego dogodne warunki klimatyczne, glebowe i ukształtowanie terenu na Wyżynie Sandomierskiej. Pionierami winiarstwa byli zakonnicy, w Sandomierzu dominikanie. Początkowo tym zajęciem trudniły się instytucje kościelne. Wino uprawiano dla celów liturgicznych i spożywczych. Z czasem uprawą i produkcją zainteresowali się mieszczanie, później także niektórzy szlachcice. Winnice usytuowane były głównie na przedmieściach Sandomierza, przede wszystkim od strony zachodniej, na terenach obecnej gminy Samborzec.

Uprawa winorośli rozwijała się w czasach średniowiecznych i nowożytnych, z czasem, może też na skutek ochłodzenia klimatu, zmalała. Winorośl pozostała jednak częstym elementem przydomowych ogrodów. W XX wieku niektórzy produkowali niewielkie ilości wina na własne potrzeby. Tak pozostało do dzisiaj, jednak od początku XXI wieku rośnie zainteresowanie winiarstwem profesjonalnym i na większą skalę.

Obecnie działające w gminie Samborzec cztery zarejestrowane winnice powstawały od 2001 roku. Winiarze czerpią z rodzinnych czy lokalnych tradycji, ale też z doświadczenia innych winiarzy. 19 lipca 2013 roku z inicjatywy winiarzy, osób z branży winiarskiej, jak i miłośników i pasjonatów winnej latorośli i wina, zostało założone Sandomierskie Stowarzyszenie Winiarzy. Podstawowym założeniem Stowarzyszenia jest odnowienie tradycji winiarskich, jakie miały miejsce już w średniowieczu na ziemiach Sandomierszczyzny. Stowarzyszenie zamierza upowszechniać i wspierać ideę produkcji win wysokiej jakości, promować zmiany obyczajowości w zakresie kultury spożycia win, popularyzować polską tradycję winiarską poprzez organizację imprez. Stowarzyszenie ma na celu propagować i upowszechniać turystykę i krajoznawstwo regionu, tworząc Sandomierski Szlak Winiarski, który jest jedną z ważniejszych atrakcji turystycznych regionu. Na szlaku można odetchnąć od miejskiego zgiełku pośród wspaniałych widoków i wielu ciekawych atrakcji turystycznych, ale przede wszystkim szlak umożliwia zwiedzającym doznanie wrażeń dostępnych dotychczas tylko za granicą. Można zwiedzić winnice i piwnice winiarskie należące do Sandomierskiego Stowarzyszenia Winiarzy. Zapoznać się z tajnikami uprawy winorośli i tworzenia wina, zdegustować łącznie kilkadziesiąt win, zjeść smaczne przekąski, a także pomieszkać przez jakiś czas przy winnicy.