Czas powstania
1777-1787
Opis cech fizycznych wprowadzonego Gminnego Cudu Regionu
Świątynia jest budowlą bezstylową. Posiada jedną orientowaną nawę z transparentem, które tworzą kaplice boczne. Mają one sklepienie kolebkowe z lunetami. Prezbiterium posiada sklepienia krzyżowe. Od strony zachodniej znajdują się dwie masywne niedokończone wieże. Jedna z nich pełni funkcję dzwonnicy. Kościół ma dwuspadowy dach z wieżyczką sygnaturki na skrzyżowaniu naw. Nad wejściem znajduje się balkon chórowy z organami. Na ścianie umieszczony jest zegar słoneczny.
Najcenniejszym zabytkiem kościoła jest rokokowy ołtarz główny z cudownym obrazem Matki Boskiej Pocieszenia, ozdobiony koroną i srebrną sukienką. Podziwiać można również dwie późnogotyckie rzeźby- św. Jana Chrzciciela oraz św. Mikołaja. Z drugiej połowy XVIII w pochodzi zabytkowa chrzcielnica w kształcie łodzi.
Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:
• Kościół parafialny pw. św. Mikołaja, nr rej.: 1082/71 z 1971-02-01
• Plebania w Maluszynie, nr rej.: 413/87 z 1987-02-25
Niedaleko kościoła znajduje się neoromańska krypta grobowa kaplicy św. Barbary. Spoczywają tu szczątki 13 przedstawicieli rodziny Ostrowskich herbu Korab, właścicieli Maluszyna.
Kaplicę, którą nadbudowano nad mauzoleum oddano do użytku w 1895 roku. Konsekrowano ją w dniu 19 września 1903 roku. Dostęp do niej jest ograniczony. Otwarta jest tylko kilka razy w roku.
Opis kontekstów historycznych
W miejscu obecnego kościoła istniały wcześniej drewniane świątynie. Nie zachowały się w źródłach informacje, kiedy powstałą pierwsza z nich. Drugą ufundował w 1562 r. Paweł Pukarzewski, dziedzic Maluszyna. Kościół ten wymieniany pod wezwaniem Krzyża św. i św. Mikołaja istniał do pożaru w 1677 r. Proboszcz parafii Stanisława Białoczyński w roku 1680 wybudował nową, również drewnianą świątynię. Niestety, również ona spłonęła w pożarze (1777 r.).
Budowę murowanego kościoła rozpoczął proboszcz Jakub Kochankiewicz, kontynuował ks. Michał Kulesza. Prace ukończono ukończył w 1787 roku (o. Eleutery Miechowicz). Kościół w dniu 27 grudnia 1787 został benedykowany. Konsekrowano go dopiero 17 września 1903 roku.
Najwcześniejsze informacje dotyczące parafii rzymskokatolickiej w Maluszynie pochodzą z 1412 roku, natomiast najstarszy opis parafii i kościoła zawarty jest w dokumencie pochodzącym z początku XVI Liber beneficiorum (1511-1521). Dokument ten sporządził arcybiskup gnieźnieński Jan Łaski , który wizytował probostwo w Maluszynie. Z dokumentu dowiadujemy, że kościół tutejszy nosił tytuł św. Krzyża i św. Mikołaja. Plebanem był pochodzący z Kurzelowa Szymon. Parafia posiadała także wikarego i nauczyciela szkoły parafialnej. Wszyscy utrzymywali się z dziesięciny. Proboszcz posiadał także 2 pola z nadania dziedzica. Własne uposażenie posiadali także wikariusz i nauczyciel. W skład parafii należały wsie: Ruda Arcybiskupia, Ruda Pukarzowskiego, Mosty, Budzów, Silniczka, Gościęcin, Łazów, Wola, Sudzin oraz Sudzinek.
W latach 1932-1934 proboszczem w Maluszynie był znany miłośnik astronomii ks. Bonawentura Metler, zamordowany przez nazistów w Parzymiechach.
Województwo: łódzkie
Gmina: Żytno