Czas powstania
1915-1988
Opis cech fizycznych
Wycinanka ludowa jest sztuką polską. Nie zna jej w takiej postaci żadna inna kultura ludowa Europy. Jedną z najciekawszych indywidualności artystycznych w dziedzinie wycinankarstwa była Zofia Świderska z Goźlina Górnego (1899-1988) w gminie Wilga. To duma naszego regionu. Wykonywała wycinanki nadzwyczaj tradycyjne, grubo cięte lalki pojedyncze i podwójne, koguty oraz gwiazdy, a także rózgi i drzewka. Pierwsze prace Zofii Świderskiej to tradycyjne „gwiazdy”, a także motywy kogutów, lalek, drzewek. Następnie artystka poszerzyła zasób form i motywów zdobniczych, przyszła kolej na różne warianty kompozycyjne – lalki i koguty pojedyncze, podwójne, zwielokrotnione, „lalki tańczące” ze złączonymi nad głową rękami, lalki z fantazyjnymi kogutkami wyrastającymi z rąk, koguty ze strzępionymi bogato ogonami osadzone na „płotkach”, gwiazdy okrągłe (koła) oraz rogowe (kwadraty), drzewka dużego formatu stanowiące połączenie kogutów i różnych motywów roślinnych tak odrealnionych, że mało przypominających drzewko. Szczególnie interesującymi pracami Z. Świderskiej są bardzo staranie wykonane pod względem technicznym i harmonijne w ogólnej kompozycji koguty podwójne, których podstawę tworzy poziomy bogato ażurowany fryz będący rozbudowanym i dalece już przekształconym płotkiem. Kolejną, równie interesującą formą wycinanek są pojedyncze i podwójne lalki, bardzo często łączone z kogutami i posiadające śmiałe, odchodzące od naturalizmu kształty. Wycinanki Z. Świderskiej są zróżnicowane formalnie i posiadają dużo indywidualnej inwencji, ale są jednocześnie kontynuacją wszystkich podstawowych form i elementów zdobniczych dawnych „wycinanek podwarszawskich”. Prace Zofii Świderskiej, jak również jej dyplomy, nagrody czy też nożyce można podziwiać w Gminnym Ośrodku Kultury w Wildze.
Opis kontekstów historycznych
Wycinankarstwo ludowe było sztuką bardzo rozpowszechnioną od drugiej połowy XIX w. w różnych regionach centralnej i południowo-wschodniej Polski. W długie jesienne i zimowe wieczory starsze kobiety i dziewczęta wycinały z kolorowego papieru różne ozdoby, którymi przed świętami Bożego Narodzenia i Wielkanocy stroiły swoje izby zawieszając lub naklejając je na ścianach oraz na belkach sufitu. Zofia Świderska wycinała już jako mała dziewczynka, ponieważ miała zdolną matkę, która również wykonywała przeróżne dzieła. Mama pani Zofii miała jedenaścioro dzieci, ale pomimo licznych obowiązków domowych znajdowała czas na rozwijanie własnych pasji i dzieliła się nimi ze swoimi dziećmi. Wycinanki z Powiśla otwocko-garwolińskiego zostały poznane i docenione dopiero w latach 50-tych XX w. W 1955 r. na wystawie sztuki ludowej w Garwolinie znalazła się kolekcja ponad 200 wycinanek, których autorką była m.in. Zofia Świderska. Pod koniec okresu międzywojennego „moda” na tradycyjne zdobnictwo zaczęła zanikać. Z czasem Z. Świderska zaprzestała wykonywać wycinanki, kwiaty, pająki. Powróciła do tych zajęć dopiero na przełomie lat 60.- 70., kiedy dotarły do niej informacje o możliwościach wykonywania wycinanek na konkursy oraz pokazy sztuki ludowej i do zbiorów muzealnych. W 1973 r. po raz pierwszy wzięła udział w konkursie „Sztuka ludowa południowego Mazowsza” w Garwolinie i w dziedzinie wycinankarstwa zdobyła I nagrodę. W następnych latach uczestniczyła w kilkunastu konkursach i wystawach w Garwolinie, Siedlcach, Łukowie, Białej Podlaskiej, Sokołowie, Płocku, Toruniu, pokazując wycinanki o doskonałej technice wykonania z zachowaniem tradycyjnego wzornictwa wycinanek Powiśla Garwolińskiego. W 1981 r. miała wystawę indywidualną udokumentowaną katalogiem z artykułem A. Śledziewskiego charakteryzującym twórczość wycinankarki. Otrzymała wiele dyplomów, nagród, medali. Była stypendystką Wydziału Kultury Urzędu Wojewódzkiego. Przez krótki czas współpracowała z CPLiA. Prace jej posiadają muzea w Siedlcach, Łukowie, Białej Podlaskiej, Płocku, Toruniu, Krakowie, Warszawie oraz Izba Regionalna w Garwolinie. Zofia Świderska została laureatką Nagrody im. Oskara Kolberga w 1985 roku „za zasługi dla kultury ludowej”.
