Czas życia
Historia ludu Jaćwingów sięga kształtowania się kultury sudowskiej w epoce żelaza.
Opis cech fizycznych Gminnego Cudu Regionu
Jaćwingowie zamieszkiwali teren obecnej Suwalszczyzny od okolic jeziora Wiżajny na północy po dolinę Biebrzy na południu. Granicą zachodnią był wschodni pas Krainy Wielkich Jezior Mazurskich a wschodnią Niemen.
Lud ten tworzył luźne związki rodowo- plemienne. Na ich czele stała starszyzna. Grupy te jednoczyły się jedynie na czas wojen lub wypraw łupieżczych. Wówczas wybierano wspólnego wodza. Z czasem wodzowie starali się zjednoczyć plemiona w księstwo, jednak bez skutku. W swoich wyprawach wojennych Jaćwingowie zapuszczali się daleko np. w okolice Grudziądza, Drohiczyna, Lublina, Włodzimierza Wołyńskiego. Nie uszły Jaćwingom bezkarnie te wyprawy, przeciw sobie mieli Rusinów, Polaków i Krzyżaków, zaś ci ostatni, pod koniec XIII wieku dokonali zagłady Jaćwieży.
Znane są niektóre nazwy plemion Jaćwieskich, na obszarze Suwalszczyzny żyli Kresmeni, Ańczanie, Wigranie.
W samym Bakałarzewie drewniane grodzisko Jaćwingów istniało najprawdopodobniej w miejscu dzisiejszego kościoła, na wysokim brzegu jeziora Sumowo.
Opis kontekstów historycznych
W pierwszej połowie pierwszego tysiąclecia p.n.e. na przyszłe ziemie suwalskie i Mazury przybył lud z dorzeczy Dniepru, utożsamiany etnicznie z Bałtami. Dali oni początek Jaćwingom, Prusom, Łotyszom, Litwinom.
Jaćwingowie między wyprawami trudnili się rolnictwem, hodowlą, rybołówstwem i bartnictwem. Również wytwórczość rzemieślnicza (uprzęże, noże, topory) Jaćwingów wyróżniała się wysokim kunsztem. Zadziwiająco doskonała była obróbka brązu i srebra.
Najokazalszymi śladami osadnictwa jaćwieskiego, rozwijającego się na Suwalszczyźnie w II-XIII w. są grodziska, zlokalizowane zazwyczaj na wzgórzach w otoczeniu jezior, rzek lub obszarów podmokłych. Na wzgórzach tych, zwanych też Górami Zamkowymi, lub z litewska piłokalniami (od litewskiego pile – zamek i kalnas – góra), stały niegdyś drewniane grody, zamki lub strażnice obronne z dość szczupłą załogą, natomiast w okresach zagrożeń chroniła się tam cała ludność z okolicznych osad.
Dziedzictwem pozostawionym przez ten wojowniczy lud są również liczne cmentarzyska, nazwy geograficzne, a także zachowane nazwiska po Jaćwingach, którzy zasymilowali się z nowymi osadnikami.
Na Suwalszczyźnie zawiązała się grupa Synów Jaćwieży, która jest zrzeszeniem grup rekonstrukcyjnych z Litwy i Suwalszczyzny zajmujących się tematyką bałtyjską. W samym Bakałarzewie istnieje atrakcja turystyczna- Wioska Zapomnianych Wojów.