Czas powstania
Tryptyk powstał prawdopodobnie w latach 1509-1511 lub 1514 – 1518.
Opis cech fizycznych Gminnego Cuda Regionu
Tryptyk jest wykonany z drzewa lipowego o niewielkich rozmiarach 195 x190 cm. Składa się z części centralnej i dwóch równomiernych skrzydeł bocznych. Otwarty ołtarz ukazuje sześć kolorowych płaskorzeźb, pokrytych polichromią i złoceniami, przedstawiających epilog sporu króla Bolesława Śmiałego z biskupem krakowskim Stanisławem Szczepanowskim w 1079 roku. Na zewnętrznych stronach skrzydeł, widocznych po zamknięciu ołtarza, znajdują się dwa malowidła przedstawiające postaci Chrystusa i Maryi. Chrystus ukazany jest w złotej koronie, odziany w tunikę i szkarłatny płaszcz, Maryja także w koronie, ubrana w ciemnoniebieski płaszcz a na ramionach ma narzuconą białą chustę. Ołtarz otwarty ukazuje sześć płaskorzeźb wykonanych w drzewie lipowym, pokrytych polichromią i złoceniami a będących plastyczną opowieścią legendy biskupa Stanisława Szczepanowskiego. Dwie środkowe płaskorzeźby ukazują momenty dramatu świętego, czyli scenę jego zabójstwa. Centralną postacią jest biskup odprawiający mszę św. , a za nim król z uniesionym mieczem w ręce. W tym wyjątkowym dziele mistrzowsko została połączona część malarska i rzeźbiarska. Duża dbałość o szczegóły i realizm postaci jest charakterystyczna dla tamtego okresu. Szczegóły te potwierdzają, że autorem części rzeźbiarskiej tryptyku był uczeń Wita Stwosza, ale nie znamy jego nazwiska. Część malarska potwierdzona badaniami naukowymi wskazuje na autorstwo Hansa von Kulmbacha.
Opis kontekstów historycznych
Tryptyk stanowi główną ozdobę Kościoła parafialnego w Pławnie. Mieści się nad głównym ołtarzem a przedstawia sceny z męczeństwa biskupa krakowskiego Stanisława Szczepanowskiego. Fakt zabójstwa biskupa przez króla Bolesława miał miejsce w 1079 roku. O tym wydarzeniu wspomina kronikarz Gall Anonim w 1114 roku oraz Wincenty Kadłubek. Istnieją dwie hipotezy mówiące o tym jakimi drogami tryptyk trafił do kościoła w Pławnie. Pierwsza z nich mówi, że dzieło było ołtarzem polowym króla Jana III Sobieskiego a trafiło do kościoła z obozu wojennego po zwycięstwie nad Turkami. Te fakty są oparte o pamiętnik obozowy królewicza Jakuba. Według drugiej hipotezy tryptyk nabył kapitan Hieronim Przerębski – właściciel Pławna i ofiarował go nowo utworzonej parafii. Większe prawdopodobieństwo przemawia za drugą hipotezą, ponieważ wiadomo, że Przerębscy byli spokrewnieni z matką św. Stanisława Biskupa – Bogną. W początkach XVIII wieku dzieła typu tryptyk były usuwane z Krakowa do kościołów w mniejszych miejscowościach. W okresie między 1613 r. a 1747 r. znajdował się on w prywatnej kaplicy rodziny Przerębskich. W czerwcu 1942 r. tryptyk został zrabowany przez Niemców i wywieziony w nieznanym kierunku. Po zakończeniu działań wojennych odnalazł się na terenie Niemiec i został przewieziony do Krakowa. W 1953 r. tryptyk został przekazany do Muzeum Narodowego w Warszawie. Przez 48 lat mieszkańcy upominali się o zwrot dzieła, co było dopiero możliwe w 1990 r. . Komitet obywatelski poparty przez mieszkańców wyraził zgodę na pozostawienie dzieła w Muzeum Narodowym w Warszawie w zamian za wykonanie kopii. Tryptyk został uszkodzony w pożarze w 1810 r. Pomimo prac konserwacyjnych dzieło wymaga ciągłej opieki. Pracy nad stworzeniem kopii podjął się zespół pracowników Wydziału Konserwacji Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Powierzchnia odlewu wiernie oddaje kształt oryginału. Dnia 2 września 1990 r. kopia tryptyku przybywa do Pławna i stanowi dla mieszkańców rekompensatę od władz Rzeczypospolitej. Do dnia dzisiejszego tryptyk znajduje się w Kościele parafialnym w Pławnie.
