Czas powstania
Grupa jezior w okolicach Augustowa uformowała się podczas ostatniego zlodowacenia.
Opis cech fizycznych Gminnego Cudu Regionu
Choć sformułowanie „jeziora augustowskie” bywa określeniem umownym i nie stanowi formalnej jednostki regionalizacji fizycznogeograficznej regionu, to silnie utrwaliło się w publikacjach turystycznych i popularnonaukowych tyczących się jezior w okolicach Augustowa.
Większość augustowskich jezior ma kształt rynnowy, czyli są stosunkowo nieduże pod względem powierzchni, ale głębokie. Zasilane są przez rzeki i źródła a w mniejszym stopniu przez wody opadowe. Augustowskie wody są czystsze niż w innych regionach kraju. Ma na to wpływ głównie bogata szata roślinna.
Jeziora leżące na Równinie augustowskiej są od dziesięcioleci chętnym miejscem wypoczynku ludzi z całego globu.
Opis kontekstów historycznych
W granicach administracyjnych miasta Augustowa znajduje się 9 jezior, które od okresu międzywojennego stanowią atrakcję turystyczną na skalę ogólnopolską. Do najistotniejszych możemy zaliczyć:
Jezioro Rospuda o powierzchni 104 ha połączone jest z jeziorem Necko. Do jeziora wpada rzeka Rospuda. Linia brzegowa jest rozwinięta. Brzegi są wysokie, w 100% porośnięte lasem. Dno jest słabo zróżnicowane, najgłębszy punkt ma 10,5 m. Na jeziorze znajdują się wyspy o łącznej powierzchni 2 ha.
Jezioro Necko o powierzchni 400 ha należy do typu polodowcowych jezior rynnowych. Jezioro ma dość dobrze rozwiniętą linię brzegową, w większości (70%) porośniętą lasem, z licznymi piaszczystymi plażami. Maksymalna głębokość to 25 m. Wg hipotezy prof. Falka, nazwa jeziora wywodzi się z jaćwieskiego słowa methis oznaczającego rzucać.
Jezioro Białe o powierzchni476,6 ha, nazywane jest też: Białe Augustowskie lub Krechowieckie. Linia brzegowa jest dobrze rozwinięta z licznymi zatokami (Orzechówka, Tartaczna, Wierszowiec) i półwyspami (Pień, Dąbek, Lisi Ogon). Brzegi są w większości wysokie i suche, porośnięte lasem sosnowym. Na jeziorze znajdują się wyspy. Maksymalna głębokość dochodzi do 30 m.
Jezioro Sajno o powierzchni 522,5 ha, to największe jezioro w grupie jezior augustowskich. Od wschodu Sajno łączy się przesmykiem z jeziorkiem Sajenek i dalej z niewielkim jeziorkiem Staw Sajenek. W północnej części jeziora ma ujście Kanał Bystry, który łączy jezioro z Augustowem. Maksymalna głębokość to 27 m. Nazwa jeziora wywodzi się prawdopodobnie z jaćwieskiego słowa soia, oznaczającego rzekę, nurt rzeczny (przez środek jeziora przebiega silny nurt). Jezioro objęte jest strefą ciszy.
Jezioro Sajenek o powierzchni 68,2 ha to jezioro rynnowe. Głębokość maksymalna wynosi 12,6 m. Długość linii brzegowej to 3,13 km. Połączone jest z jeziorem Sajno.
Jezioro Studzieniczne o powierzchni 251 ha to jezioro rynnowe z bardzo rozwiniętą linią brzegową. Maksymalna głębokość to 30,5 m. Na Jeziorze Studzienicznym znajdują się wyspy: Lipówek, Janowy Grąd (największa), Brzozowy Grąd (najmniejsza: 0,08 ha), która stanowi rezerwat florystyczny. Objęte jest strefą ciszy.
W roku 1991 ustanowiono Obszar Chronionego Krajobrazu Obszar Chronionego Krajobrazu Puszcza i Jeziora Augustowskie, który chroni jeden z największych i najcenniejszych pod względem przyrodniczym kompleksów kompleksów leśnych Puszczy Augustowskiej, a także wysokie wartości kulturowe i historyczne Kanału Augustowskiego.