Czas powstania
XIV w.
Opis cech fizycznych wprowadzonego Gminnego Cudu Regionu
Zamek zbudowany był na planie prostokąta o wymiarach 50×25 m. W obrębie murów znajdował się budynek mieszkalny. Od wschodu w murach obwodowych znajdowała się wieża bramna o wymiarach 9×9 m i grubości murów dochodzących aż do 2,4 m. Do bramy prowadziła długa na 125 metrów grobla. Przestrzeń pomiędzy murami była wybrukowana. Całość założenia otaczały dwie licowane kamieniem wapiennym linie wałów o wysokości 3 metrów i wypełniona wodą fosa. Podgrodzie zajmowało około 800 m2.
Opis kontekstów historycznych
W Koziegłowach leżących przy starym szlaku handlowym z Krakowa przez Lelów do Opola jak głosi legenda już we wczesnym średniowieczu miał znajdować się warowny gród. Jako jego budowniczego wymienia się wojewodę krakowskiego Mikołaja h. Lis. Niestety są to jedynie przypuszczenia które nie znalazły naukowego potwierdzenia.
Władający pod konie XII wieku książę Kazimierz Sprawiedliwy w celu uspokojenia sytuacji w kraju nadaje Mieszkowi II księciu raciborskiemu spory kawał ziemi krakowskiej z Bytomiem Pszczyną Oświęcimiem Zatorem i Siewierzem. Powoduje to że Koziegłowy znalazły się w granicach Górnego Śląska pod panowaniem Piastów Śląskich. Coraz większe rozdrobnienie i związane z tym osłabienie książąt śląskich powoduje ich kolejne uzależnienie się od Królestwa Czech. W takiej sytuacji pod koniec XIV wieku właścicielem Koziegłów zostaje kasztelan sądecki i starosta kolski Krystyn I h. Lis. Mimo że włości znajdowały się poza granicami Polski nie było to niczym niezwykłym w tych czasach. Jego zaradność i zdolności ekonomiczne czynią go człowiekiem majętnym. Pochodząca z roku 1409 wzmianka w kronice Jana Długosza wymienia go jako właściciela miasta i zamku Koziegłowy w ziemi siewierskiej. Jest to pierwsza potwierdzona źródłowo wiadomość o zamku lecz nie jest wyjaśnione czy Krystyn I wzniósł go od podstaw czy w oparciu o istniejącą wcześniej fortyfikację drewniano-ziemną.
Na podstawie wykopalisk udało się częściowo ustalić pierwotny wygląd zamku. Zbudowany został na niewielkim wzniesieniu pośród podmokłych łąk w zakolu rzeczki Sarni Stok. Z racji położenia był zamkiem nizinnym i posiadał regularny kształt wydłużonego prostokąta o wymiarach 50×25. Na otoczonym murem dziedzińcu znajdował się główny budynek mieszkalny wzniesiony na planie prostokąta z łamanego kamienia wapiennego. Wjazd do zamku prowadził długą 125 metrowa specjalnie usypaną przez bagna groblą. Brama wzmocniona była kwadratową wieżą o boku długości 9 m wspartej narożnymi przyporami której grubość muru dochodziła do 2,4 m. Dodatkowym elementem obronnym był prawdopodobnie most zwodzony. Nie udało się ustalić usytuowania innych zabudowań o których wspominają późniejsze lustracje. Całość otoczona była podwójnym pierścieniem ziemnych wałów i fosą. Wewnętrzny wał został dodatkowo wzmocniony kamienną ławą i palisadą. Od wschodu przylegał do zamku niewielki przygródek otoczony własnym wałem i fosą.
W Sylwester roku 1443 Władysław książę Oświęcimski był zmuszony sprzedać ziemię siewierską. Nabył ją za sumę 6 tys. Grzywien biskup Zbigniew Oleśnicki. W ten sposób powstało samodzielne Księstwo Siewierskie. Posiadało ono własna jurysdykcję a tytuł księcia siewierskiego piastowali kolejni biskupi krakowscy. W granicach księstwa znalazły się także posiadłości Koziegłowskich tzw. baronat wraz z zamkiem. Niestety potomkowie Krystyna nie posiadali umiejętności swego przodka. Majątek został zadłużony i w roku 1519 Krystyn IV sprzedał go biskupowi Janowi Konarskiemu za 10 tys. złotych polskich.
Od tego momentu zamek pełnił jedynie rolę dworu biskupów rezydujących w Siewierzu. W latach 1452-57 został zniszczony przez odziały grasantów najeżdżających okolicę. Mimo prób jego odbudowy podjętych przez biskupa Samuela Maciejowskiego w 1548 lustracja przeprowadzona w roku 1598 przedstawia go jako opuszczoną ruinę. Dzieła zniszczenia dopełnili Szwedzi podczas „potopu”. Wycofując się spod Częstochowy postanowili go zająć. Przez kilka dni zamczyska bronił z garścią obrońców burgrabia Stanisław Kawęcki. Jednak ostrzał artyleryjski zmusił go do wycofania się nocą do pobliskiego Siewierza. Te wydarzenia przypieczętowały los zamku który już nigdy nie podniósł się z ruin.
W roku 1865 na polecenie władz carskich pozostałości zamkowych murów rozebrano a uzyskany materiał posłużył do budowy drogi do Gniazdowa. Obecnie jedynymi pozostałościami po rycerskim zamku są resztki fundamentów oraz zarysy wałów i fos znajdujące się na łąkach na pł-zach od miasta.
Dane identyfikacyjne
Województwo: śląskie
Gmina: Koziegłowy