- Czas powstania
XVII w. - Opis cech fizycznych wprowadzanego Gminnego Cudu Regionu
Leśny kościół ewangelicki znajduje się w pobliżu Góry Wysokiej w Beskidzie Śląskim ma 756 m n.p.m. Leśny Kościół leży na terenie masywu Błatnej, na stoku Wysokiego, pomiędzy Kopanym, a Borowiną. Do leśnego kościoła można dojść z Jaworza – od ul. Panoramicznej i doliną potoku Szeroki. Idąc niebieskim szlakiem turystycznym z Błatniej, na szczycie należy wejść w drogę (po lewej stronie).
3. Opis kontekstów historycznych
Początki „leśnego kościoła” sięgają XVII wieku, kiedy to podczas kontrreformacji protestanci nie mogli uczestniczyć w nabożeństwach. W tamtym czasie wielu ewangelików spotykało się potajemnie aby wspólnie uczestniczyć w modlitwach. Na terenie całego Śląska Cieszyńskiego było kilka takich miejsc. Protestanci z Jaworza oraz z pobliskich wiosek spotykali się w tzw. „Leśnym Kościele”. Wg ustnych przekazów miało to miejsce na przełomie XVII i XVIII wieku.
Miejsce to zostało odkryte na stokach Wysokiego początkiem XXI wieku przez Towarzystwo Miłośników Jaworza.
Plan uroczyska kultowego, „kościoła” przypomina starożytny amfiteatr o 13 stopniach wyłożonych kamieniami i ma około 300 mkw. Każdy stopień był szeroki na blisko metr, wysoki od pół do trzech czwartych metra. Wszystkie stopnie były wyłożone płaskimi kamieniami. Na miejsca można się było dostać ścieżkami biegnącymi do bokach stopni. Kaznodzieja stawał przy położonej najniżej ambonie, być może był to kamień. Leśny kościół mógł pomieścić ok. 500 osób.
Nabożeństwa odprawiano tylko od czasu do czasu, gdy ze Słowacji lub Węgier przybywał przez góry kaznodzieja. Informacja o tym rozchodziła się pocztą pantoflową i wszyscy ewangelicy szli wtedy do lasu.
Leśny kościół funkcjonował do 1782 roku, do czasu, gdy w Jaworzu powstała nowa świątynia. Z pewnej wzmianki wynika, że gdy katolicy przejmowali kościół w Jaworzu, to nie było komu przekazać klucza do świątyni i trzeba było zaprzysiąc… ewangelika – podał ksiądz Władysław Wantulok, proboszcz Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Jaworzu.
Miejsce to zostało odkryte na stokach Wysokiego początkiem XXI wieku przez Towarzystwo Miłośników Jaworza. Więcej informacji o leśnym kościele udało się zdobyć dzięki opisowi Waltera Kuhna w opracowaniu „Geschichte der Deutschen Sprachinsel Bieliz (Schliesen)” z pracy zbiorowej Ludwiga Petry i Josefa J. Menzela z 1981 roku. Leśny kościół przedstawił tak: „Wzniesienie składające się z trzytopni, które jeden nad drugim wybrane zostały na mocno stromym stoku w ziemi. Każdy stopień jest szeroki na blisko metr i wysoki od pół do trzech czwartych metra oraz długi na około trzydzieści metrów. Zostały one starannie wyłożone płaskimi kamieniami i z obu stron ograniczone poprzez prowadzące w górę ścieżki. Także i przez środek tegoż miejsca biegła taka poprzeczna ścieżka. Stanowisko to mogło zapewnić co najmniej pięciuset osobom miejsca siedzące. Miejscem dla kaznodziei była prawdopodobnie niżej położona ambona. Że się tu rozchodzi o „kościół” służący ewangelickim tajnym zgromadzeniom, prawdopodobnie w celu zbiorowych spotkań w lasach, świadczy wzmianka jasienickiego proboszcza w sprawozdaniu z roku 1671 oraz istniejące przekazy, na podstawie których Alfred Karasek z Wapienicy miejsce to zidentyfikował, oznaczył i opisał”.
Z pewnej wzmianki wynika, że gdy katolicy przejmowali kościół w Jaworzu, to nie było komu przekazać klucza do świątyni i trzeba było zaprzysiąc… ewangelika – podał ksiądz Władysław Wantulok, proboszcz Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Jaworzu.
Leśny kościół odkryto w 2000 roku – gdy wykarczowano krzaki, odnaleziono ślady kamiennych stopni. Kamienie okazały się bardzo kruche, więc przysypano je częściowo ziemią – ich amfiteatralny układ jest jednak dobrze widoczny. Nie odnaleziono natomiast kamiennego ołtarza, stanął więc nowy. Ustawiono tablicę informacyjną, a leśny kościół trafił na listę zabytków archeologicznych.
województwo: śląskie
gmina: Jaworze