Czas powstania
Okres jury.
Opis cech fizycznych wprowadzonego Gminnego Cudu Regionu
Jaskinia Ostrężnicka znajduje się na terenie rezerwatu przyrody Ostrężnik, na porośniętym lasem wzniesieniu, w skale Ostrężnik, we wsi Siedlec, w gminie Janów.
Skała, w której widać jaskinię, swoim wyglądem przypomina blok sera szwajcarskiego, liczy bowiem wiele komór połączonych ciasnymi przejściami. Jaskinia ma w sumie 6 otworów łączących ją z powierzchnią i łączną długość 98 m.
Główny otwór znajduje się u północno-wschodniej podstawy skały. Ma postać regularnie wymytego portalu o wysokości 5 m i szerokości 3 m. W odległości 30 i 45 m od niego u północno-zachodniej podstawy skały znajdują się dwa mniejsze otwory. Trzy następne otwory znajdują się na południowej ścianie, około 5 m powyżej otworu głównego.
Od głównego otworu biegnie trzymetrowej długości korytarz rozgałęziający się na dwa duże korytarze. Każdy z nich ma wysokość około 3 m i szerokość 2 m. Lewy, o długości 11 m prowadzi lekko w górę do jednego z otworów w południowej ścianie. Jest regularnie myty, stopniowo zwężający się do rozmiarów otworu w ścianie (0,8 × 0,7 m). Ma próchnicowe namulisko. Korytarz prawy ma długość 12 m, jest również regularnie myty i prowadzi do niedużej komory o rozmiarach 3 × 4 m i wysokości 1 m. W stropie tej komory widoczne są kotły eworsyjne. Dno korytarza jest próchnicowo-ilaste. Z komory wychodzi szczelina o szerokości około 70 cm, poprzez zawalisko łącząca się z jednym z otworów w południowej ścianie.
Jaskinia ma jeszcze inne korytarze i komory. Jest fragmentem dużego wywierzyska niegdyś odwadniającego zbocza Doliny Wiercicy i Dolinki Ostrężnickiej. Powstała w górnojurajskich gruboławicowych wapieniach skalistych w wyniku wykorzystywania i poszerzania przez wody podziemne kilku pęknięć górotworu. Występujące w jaskini formy korytarzy oraz ich przekroje świadczą o tym, że dawniej płynęły nimi duże ilości wody w warunkach wadycznych. Widoczne w stropie kotły eworsyjne świadczą o tym, że wody płynęły pod ciśnieniem.
Opis kontekstów historycznych
Jaskinia znana jest od dawna, wielokrotnie też była opisywana, po raz pierwszy przez K. Świerzyńskiego w 1848 r. Później opisywano ją w przewodnikach i innych publikacjach turystycznych. Początkowo opisywano jednak tylko jej poszczególne komory, nieznane były bowiem połączenia między nimi. Była wielokrotnie rozkopywana przez poszukiwaczy skarbów. Zinwentaryzował ją Kazimierz Kowalski w 1951 r. jako dwa odrębne obiekty: „Jaskinia Ostrężnicka” i „Schronisko Przechodnie w Ostrężniku”. Plan jaskini sporządził M. Czepiel w 1976 r., aktualizował go Jerzy Zygmunt w 2009 r.
Na szczycie skały Ostrężnik znajdował się Zamek Ostrężnik. Prawdopodobnie komory jaskini były wykorzystywane jako piwnice i magazyny zamku. Z Jaskinią Ostrężnicką związanych jest wiele legend. Mówią one o ukrytych w niej skarbach, o pastuchu który zamknięty został w jaskini, o zasypanych w niej rabusiach skarbów.
Jedna z legend opowiada, że dawno temu trzech młodych chłopców pasło owce u podnóża zamku Ostrężnik. Pod wieczór jeden z nich, Piotrek, zauważył brak najpiękniejszej w stadzie sztuki. Wspólne poszukiwania trwały długie godziny. Niestety, po owcy nie było najmniejszego śladu. Dwaj chłopcy przekonani, że to sprawka wilka, poddali się i wrócili do wsi. Jednak Piotrek ciągle nie dawał za wygraną. I gdy był już pełen najgorszych przeczuć, nagle z głębi lasu usłyszał ciche beczenie zwierzęcia. Idąc za tym dźwiękiem, dotarł do nieznanej jaskini. Beczenie owcy wyraźnie dobiegało z głębi ziemi. Z duszą na ramieniu wszedł do środka jaskini. Przemierzając długie korytarze, dotarł w końcu do tajemnych drzwi. Gdy je otworzył, zobaczył komnatę pełną złota, zagubioną owcę i piękną księżniczkę. Wkrótce też z ust dziewczyny popłynęły słowa: Wychodząc stąd, możesz zabrać tyle złota, ile zdołasz udźwignąć. Ale pamiętaj, nie możesz oglądać się za siebie! Jednak Piotrek niepomny przestrogi, obładowany skarbem, będąc już jedną nogą za progiem komnaty, nagle obrócił głowę do tyłu. I wtedy dębowe drzwi, zamykając się z hukiem, obcięły mu piętę. Później przez resztę życia cieszył się wielkim bogactwem i był nazywany Piętakiem.
Dane identyfikacyjneWojewództwo: śląskie
Gmina: Janów