Rezerwat Przyrody Góra Choina nad Jeziorem Bystrzyckim jest niewielki, ale wyjątkowy pod względem przyrodniczym i turystycznym…
Zbocza rezerwatu porastają liczne siedliska leśne z rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin a na skałach notuje się zbiorowiska paproci skalnych. Wszystko to sprawia, że miejsce jest bardzo popularnym celem wycieczek zarówno miłośników historii jak i przyrody.
Rezerwat położony jest na styku Gór Sowich i Gór Wałbrzyskich w Sudetach Środkowych. Wg najnowszego podziału fizycznogeograficznego, chroniony obszar obejmuje stoki góry Choina (450 m n.p.m.) w północno-zachodniej części Gór Sowich.
Góra Choina stanowi rozległy kopulasty kopiec o trzech niewielkich szczytach. Charakteryzuje się stromymi stokami południowymi i wschodnimi, które opadają w kierunku zbiornika wodnego oraz stosunkowo łagodnymi stokami północnymi i zachodnimi. Góra położona jest na obszarze zewnętrznej, północnej części niecki śródsudeckiej stanowiąc fragment bloku gnejsowego Gór Sowich. W większości zbudowane jest ze skał gnejsowych, w tym granitognejsów oczkowych i paragnejsów, które tworzą bardzo liczne wychodnie skalne, mury skalne lub ostańce na stromych południowych zboczach góry tworząc miejscami rozległe zgrupowania skalne o bardzo urozmaiconej rzeźbie. W miejscu największego nagromadzenia skał utworzono punkt widokowy na Zagórze Śląskie i zbiornik wodny. Gnejsy występujące na terenie rezerwatu sklasyfikowano jako migmatyczne gnejsy drobnolaminowane, kwarcowo-skaleniowe i gnejsy biotytowo-skaleniowe. W większości to właśnie one tworzą dobrze widoczne i widowiskowe odsłonięcia w południowo-zachodniej krawędzi zbocza i na urwistym brzegu doliny, który opada w kierunku rzeki i jeziora.
Pomimo niewielkiej powierzchni górę charakteryzuje duża różnorodność siedlisk oraz bogactwo roślinności. Porastające strome stoki drzewostany wykazują dobrze wykształcone struktury oraz cechują się wysokim poziomem naturalności, osiągając miejscami wiek prawie 200 lat. Do najważniejszych siedlisk, osiągających największą powierzchnię oraz bogactwo gatunkowe należy grąd środkowoeuropejski (Galio sylvatici-Carpinetum betuli), który porasta znaczne powierzchnie obszaru, m.in. na południowych i wschodnich stokach. Grąd cechuje się wysokim poziomem naturalności. Drzewostan budują w większości gatunki liściaste, głównie lipa drobnolistna, jesion wyniosły z udziałem buka pospolitego, klonu jawora i klonu zwyczajnego oraz pojedynczymi okazami świerka i sosny będących efektem dawnych nasadzeń. Warstwa podszytu jest umiarkowanie rozwinięta, gdzie dominuje czeremcha zwyczajna i leszczyna a także młode okazy wcześniej wymienionych gatunków drzew. Runo leśne należy do wyjątkowo bogatych, gdzie stwierdzono takie gatunki jak czosnek zielonawy, czworolist pospolity, czyściec leśny, dąbrówka rozłogowa, gajowiec żółty, groszek wiosenny, gwiazdnica pospolita, jasnota biała, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kuklik zwisły, kupkówka Aschersona, miodunka ćma, mozga trzcinowata, piżmaczek wiosenny, podagrycznik pospolity, pokrzywa zwyczajna, śnieżyczka przebiśnieg, świerząbek gajowy, szczawik gajowy, ziarnopłon wiosenny i złoć mała. Do gatunków tworzących rozległe kobierce należy szczyr trwały, kopytnik pospolity i marzanka wiosenna, porastające zarówno strome zbocza jak i stoki o łagodniejszym nachyleniu. Wśród gatunków rzadkich i chronionych należy wymienić lilię złotogłów, parzydło leśne i kruszczyka szerokolistnego.
Na stromych i skalistych stokach o wystawie zachodniej i południowo-zachodniej występują płaty podgórskiej kwaśnej dąbrowy (Luzulo luzuloidis-Quercetum petraeae), której drzewostan buduje przede wszystkim dąb szypułkowy z domieszką buka pospolitego, brzozy brodawkowatej i sosny zwyczajnej. Liczne okazy sosny szczególnie dominują w miejscach wychodni skalnych, gdzie ze względu na skrajnie ciężkie warunki drzewa charakteryzują się skarlałym wzrostem o niskich koronach z silnie poskręcanymi konarami. Podszyt stosunkowo rzadki, w którym występuje trzmielina zwyczajna, jarząb pospolity, jeżyna bezkolcowa, głóg jednoszyjkowy i dzika róża. Warstwa runa leśnego cechuje się ubogą roślinnością, w której dominują płaty traw, borówki czarnej i konwalii majowej a także pojedyncze kępy pszeńca gajowego, dziurawca zwyczajnego, jastrzębca sabaudzkiego, jastrzębca leśnego i poziomki pospolitej. W podszczytowych partiach Choiny oraz na stokach zachodnich i północno-zachodnich występują płaty kwaśnej buczyny górskiej (Luzulo luzuloidis-Fagetum sylvaticae) z dominującym w drzewostanie bukiem z wieloma dorodnymi i wiekowymi okazami o wymiarach pomnikowych, który dominuje także w warstwie podszytu. Runo leśne składa się głównie z mchów, paproci i kęp konwalijki dwulistnej, szczawika zajęczego, zawilca gajowego, kosmatki gajowej, śmiałka pogiętego i przenętu purpurowego.
Na południowych stokach góry, w jej najbardziej stromych fragmentach występują także niewielkie płaty cennych przyrodniczo zboczowych lasów klonowo-lipowych (Aceri-Tilietum), stanowiących mozaikę z grądem i płatami żyznej buczyny o ciężkich do określenia granicach. Jest to jedno z ważniejszych siedlisk w rezerwacie, którego drzewostan jest budowany głównie przez lipę szerokolistną i klon zwyczajny z domieszką grabu pospolitego oraz dębów. Ze względu na płytką warstwę podłoża, wiele drzew jest przewracanych w czasie silniejszych wiatrów. Dzięki temu w runie zalega bardzo dużo martwego i butwiejącego drewna, zasiedlanego przez liczną florę grzybów, porostów i śluzowców. Runo leśne obejmuje liczne gatunki charakterystyczne dla tego siedliska jak paprotka zwyczajna, czerniec gronkowy i miesiącznica trwała. Poza tym notowane są tu także inne gatunki jak gajowiec żółty, marzanka wiosenna, kopytnik pospolity, niecierpek pospolity czy lilia złotogłów. Na wychodniach skalnych i pośród rumoszu skalnego występują płaty siedlisk roślinności naskalnych.
Jednym z ważniejszych siedlisk notowanym na terenie rezerwatu są ściany skalne i urwiska krzemianowe naskalnej roślinności mszysto-paprociowej ze zbiorowiskami Androsacion vandelii, głównie zespół paprotki pospolitej i rokietu cyprysowego (Hypno–Polypodietum) oraz zespół zanokcicy skalnej i paprotki pospolitej (Asplenio-Polypodietum). Rezerwat stanowi ważną ostoję tego siedliska na terenie Gór Sowich, które notowane jest bardzo licznie na większości gnejsowych wychodni skalnych występujących w zalesionych częściach południowych i wschodnich stoków oraz wokół zamku. Dominującymi gatunkami są paprocie, w tym paprotka zwyczajna, zanokcica skalna i paprotnica krucha, którym towarzyszą liczne gatunki mchów i wątrobowców a także pojedyncze kępy roślin wyższych jak dzwonek okrągłolistny, jastrzębiec blady i bodziszek cuchnący. W miejscach gromadzenia się większej ilości materii organicznej występują także kępy kopytnika pospolitego, konwalii majowej, przylaszczki wiosennej i kokoryczki wonnej.
Ze względu na niewielkie rozmiary oraz licznie odwiedzających to miejsce turystów fauna rezerwatu jest stosunkowo uboga. Większe gatunki ssaków oraz ptactwo jest tutaj bardziej tymczasowymi gośćmi aniżeli stałymi mieszkańcami rezerwatu, głównie z powodu ulokowania rezerwatu pośród rozległych kompleksów leśnych na styku Gór Sowich i Wałbrzyskich. Faunę reprezentują gatunki pospolite dla całego regionu jak jelenie, sarny, dziki, zając szarak, kuna leśna, wiewiórka pospolita czy borsuk europejski. Wśród awifauny odnotowuje się głównie gatunki stosunkowo pospolite (dudek, wilga, sroka, dzięcioł duży, zięba, sójka, sikorki).
Góra Choina wraz z Zamkiem Grodno i zbiornikiem wodnym Jeziora Bystrzyckiego stanowią jedno z popularniejszych miejsc wycieczek w tym regionie Sudetów, których szczyt przypada na weekendy oraz wakacje. Z tego powodu występuje tutaj duże zaplecze turystyczne w postaci gęstej sieci szlaków, m.in.:
- niebieski szlak, prowadzący z Wałbrzycha poprzez rezerwat, zamek i dalej zachodnim stokiem w kierunku Gór Sowich
- zielony szlak, mający swój początek przy zamku i prowadzący północnymi stokami w kierunku Złotego Lasu, Modliszowa oraz rezerwatu przyrody Przełomy pod Książem
- żółty szlak, prowadzący ze Świdnicy południowym brzegiem zbiornika, poprzez zachodnie i północne stoki rezerwatu, zamek i dalej na zachód w kierunku Jedliny-Zdrój
- czarny szlak łącznikowy pomiędzy zbiornikiem wodnym a Wichrowym Wzgórzem k. Walimia
- ścieżka edukacyjna „W Centrum Natury 2000” obejmująca aż 26 przystanków rozlokowanych naokoło zbiornika wodnego, z czego przystanki 5-11 umiejscowione są na terenie rezerwatu.
Na terenie rezerwatu, a dokładniej na zamkowym dziedzińcu zlokalizowany jest pomnik przyrody. Jest nim dorodna lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos) o obwodzie 660 cm i wysokości całkowitej około 18 m. Okaz charakteryzuje się szeroką i rozłożystą koroną oraz niewielkim wypróchnieniem w części odziomkowej. Oprócz pomnikowej lipy na terenie rezerwatu występuje kilkadziesiąt lip szerokolistnych i drobnolistnych o wymiarach pomnikowych, część z nich ulokowana jest w formie alei na ścieżce łączącej zamek z miejscowością wzdłuż której prowadzi żółty szlak.
