Czas życia
Antoni Baranowski żył w latach 1835-1902.
Opis cech fizycznych Gminnego Cudu Regionu
Litewski duchowny, poeta, i językoznawca Antoni Baranowski (Antanas Baranauskas) jest uważany przez znawców literatury litewskiej i jej miłośników, za jednego z największych jej przedstawicieli.
Uznawany jest za pierwszego litewskiego poetę romantycznego i pierwszego litewskiego poetę, który sprzeciwiał się władzy cara i przedstawiał sposoby realizacji programu odrodzenia Litwy. W wierszach opisywał piękno ojczystej ziemi, historię Litwy oraz uczucia religijne i treści narodowe.
Za najważniejszy utwór w jego dorobku uznawany jest poemat Borek Oniksztyński (1860–1861), inspirowany Panem Tadeuszem Adama Mickiewicza.
Z ziemią sejneńską Baranowskiego łączyło ostatnie 5 lat jego życia.
Opis kontekstów historycznych
Urodził się w styczniu 1835 roku w Oniksztach, w powiecie wiłkomirskim guberni kowieńskiej, w litewskiej rodzinie wołościańskiej o rodowodzie szlacheckim.
Ojciec Antoniego był poborca podatkowym, a następnie właścicielem 12-hektarowego gospodarstwa. Zamiłowanie do książek wyniósł z rodzinnego domu; z tego domu wyniósł też swą głęboką religijność. Rodzice, widząc uzdolnienia chłopca w kierunku nauki, początkowo posłali go do szkoły parafialnej w Oniksztach, następnie na służbę do parafii, gdzie uczył się m.in. gry na klawikordzie, a potem – do dwuletniej szkoły kancelistów gminnych w Rumyszkach.
Przez cały ten czas Baranowski pisał po polsku. Po ukończeniu szkoły pracował na stanowisku pisarza gminnego kolejno w Wojnucie, Rosieniach, Surwiliszkach i w Sadach na Żmudzi. Czas ten zwany jest okresem twórczości polskiej Baranowskiego. Napisał wówczas około 90 utworów, lecz tylko niektóre z nich drukował w „Tece Wileńskiej”.
Pracując w Sadach poznał polsko-lilewska poetkę Karolinę Annę Proniewską. Ona to przede wszystkim pobudziła w nim świadomość narodowa. Zachęciła do pisania wierszy w jeżyku litewskim, a także do badań nad ludowymi pieśniami litewskimi. Przyjaźń z poetką miała decydujący wpływ na przyszłe życie Baranowskiego. Jej brat, ksiądz Otton Proniewski, pomógł mu zarówno opublikować wiersze, jak i wstąpić do seminarium duchownego.
Odtąd Baranowski pisał, z wyjątkami, wyłącznie po litewsku. Ukończył Seminarium Duchowne w Worniach, będących kuźnią przyszłej inteligencji litewskiej. Wiersze jego mówią o pięknie ojczystej ziemi, zawierają uczucia religijne, przedstawiają obrazy z przeszłości Litwy. Zbliża się w nich do pieśni ludowych. Był pierwszym litewskim poetą romantycznym. Jego utwory noszę w sobie również treści narodowe, a także antycarskie.
W 1858 roku – po ukończeniu seminarium – rozpoczął studia w Akademii Duchownej w Petersburgu, które ukończył w 1862 roku ze stopniem magistra świętej teologii, po czym przyjął święcenia kapłańskie.
W dalszym ciągu pogłębiał swoje wiadomości z dziedziny teologii i języków na studiach w Monachium, w Rzymie i Louvain w Belgii.
Przez cały ten czas pisał. Ostatnim jego utworem poetyckim był wiersz „Czemu płacze me serduszko”, napisany w Monachium, a będący suma przeżyć powstania styczniowego z dala od ojczyzny.
Jeszcze w seminarium rozpoczął Baranowski swoją pracę naukową. Badał język litewski, żmudzkie i litewskie dialekty. W 1857 roku napisał pierwszą prace z tej dziedziny zatytułowaną: „O żmudzkim i litewskim języku”. Największe rezultaty odniósł w lingwistyce porównawczej. Opracował również zasady litewskiej ortografii i jest twórcą gramatyki języka litewskiego. W 1875 roku wydał opracowaną przez siebie „Naukę języka litewskiego”.
Po powrocie z Zachodniej Europy przez jakiś czas pracował w Petersburgu. Był tam m.in. bibliotekarzem w Akademii Duchownej i profesorem teologii pastoralnej, liturgii i śpiewu. Następnie pracował jako profesor w Seminarium Duchownym w Kownie, a od 1874 roku był jego inspektorem. W 1879 roku otrzymał godność kanonika kapituły żmudzkiej.
24 marca 1884 roku zaczął się następny okres w życiu poety jako biskupa. W tym dniu papież Leon XIII mianował ks. Antoniego Baranowskiego biskupem tytularnym Tespeńskim, sufraganem telszewskim, a 2 sierpnia – ordynariuszem diecezji sejneńskiej.
Będąc biskupem pracował naukowo w dziedzinie filozofii i matematyki. Zajmował się też tłumaczeniem Pisma Świętego na język litewski. W tym czasie pisał również okazjonalne pieśni religijne po litewsku oraz opracował katechizm w tymże języku. Znany był z wygłaszanych długich wielogodzinnych kazań do wiernych. Był pierwszym poetą litewskim opowiadającym się przeciwko caratowi i wskazującym drogi programu odrodzenia Litwy.
Jednym z najcenniejszych utworów Baranowskiego jest poemat „Borek Oniksztyński”, w brzmieniu litewskim – „Anyksciu silelis”, napisany w latach 1858-1859. Jest on jednym z największych utworów w literaturze litewskiej.
Baranowski zmarł 26 listopada 1902 roku. Pochowany został w Kaplicy Matki Bożej – ówczesnej katedry, a dzisiejszej bazyliki mniejszej w Sejnach.