Miejscowość Wożuczyn Cukrownia znajduje się w południowo-wschodniej Polsce, w gminie Rachanie, powiat tomaszowski, województwo lubelskie. Leży na Grzędzie Sokalskiej, wśród łąk, stawów, przy głównej drodze Tomaszów-Tyszowce. Do 2006 r. miejscowość słynęła z funkcjonującego tu zakładu cukrowni. Obecnie pozostało po nim tylko zabytkowe osiedle przyzakładowe.
Powstało w latach 20.XX w., jako osiedle pracownicze dla działającej tu od 1913 r. Cukrowni „Wożuczyn”. Założone przy danym folwarku z 1895 r. należącym do Józefa Tomasza Wydżgi – właściciela Wożuczyna i Michalowa. Zabudowa folwarku stała się podstawą osi kompozycyjnej osiedla. Jego projektantem był doktor architektury Tadeusz Zieliński z Warszawy, stosujący w swoich projektach elementy stylu renesansowego, barokowego. Projekt datowany jest na 1922 r. Nie został jednak w pełni ukończony, kilka zaprojektowanych obiektów nie powstało. Nie wiemy z jakich przyczyn. Faktem jednak jest, że zaraz po powstaniu osiedla przyzakładowego, była ona prezentowana jako przykładowe osiedle, miasto-ogród i szybko zdobyło sławę.
Główną oś kompozycji osady stanowi droga, wiodąca od bramy głównej dawnego folwarku do bramy głównej zakładu. Od tej głównej osi-drogi rozchodzą się prostopadle i równolegle drogi boczne, przy których powstała zabytkowa zabudowa.
Po prawej stronie głównej osi znajduje się park zakładowy, w którego centrum stoi dom administratora. Równolegle do osi głównej, za parkiem biegnie droga, przy której też po prawej stronie znajdują się: parterowy w stylu dworku dom dyrektora (nr 19), piętrowy budynek specjalistów (nr 18), w którym była pierwsza stołówka zakładowa i przedszkole. Pomiędzy domem dyrektora i budynkiem specjalistów znajdują się zabytkowe budynki gospodarcze.
Po lewej stronie od głównej osi, także znajdują się prostopadłe i równoległe ulice, odchodzące od tej osi. Przy nich powstała parterowa zabudowa dla niższych urzędników (domy z w stylu dworku) i parterowe, długie budynki mieszkalne dla pracowników oraz takież budynki gospodarcze, zw. okólnikami.
W czasach swej świetności od lat 20.XX w. do pocz. XXI w. na osiedlu mieszkańcy mieli wszystko, co potrzebne do funkcjonowania: sklepy różnej branży, pocztę, ośrodek zdrowia, aptekę, przedszkole, stołówkę, świetlicę, punkty usługowe, park do wypoczynku, działki pod uprawę warzyw. Osada była wielokrotnie rozbudowywana o nowe bloki dla pracowników. Ostatni powstał w latach 90. XX w.
Z zabytkowej zabudowy osiedla zachowały się:
Dom zarządcy murowany, nr 19,
Dom mieszkalny specjalistów, nr 18,
Dom pracowników cukrowni, nr 8, murowany,
Dom pracowników cukrowni, nr 9,
Dom pracowników cukrowni, nr 14, murowany z 1926 r.,
Dom pracowników cukrowni, nr 16, murowany z 1926 r.,
Dawne biuro, nr 4, murowany,
Budynek gospodarczy, murowany, obecnie kurnik,
Budynek gospodarczy, murowany obecnie komórka i garaż;
Budynek gospodarczy, nr 12, murowany,
Park osiedlowy w z pocz. XX w., o powierzchni 1,5 ha, czeka na rewitalizację.
Osiedle zakładowe Cukrowni „Wożuczyn” to jedno z najciekawszych tego typu założeń w Polsce, dobrze zachowane. Ze względu na swoje walory kompozycyjne i artystyczne wpisane jest w rejestr zabytków województwa lubelskiego.
Województwo: lubelskie
Gmina: Rachanie