Czas powstania
XIV w.
Opis zabytku
Pukarzów niedużą jest wsią położoną nad Pilicą, w województwie łódzkim, powiecie radomszczańskim, gminie Żytno.
Po raz pierwszy miejscowość ta pojawia się w dokumentach w roku 1368 jako własność opactwa cystersów w Koprzywnicy. Potem była to własność królewska, a pod koniec XIV wieku przeszła w ręce prywatne. Najpierw należała do rodu Pukarzewskich herbu Szereniawa, a potem do Przerębskich.
Miejscowość znana jest głównie ze znajdujących się tu ruin XVI-wiecznego dworu/zamku obronnego. Tak zwany „Dwór na kopcu” był wybudowany na sztucznym wzniesieniu z łamanego kamienia wapiennego. Badania archeologiczne wykazały, iż obiekt był prostokątnym budynkiem z przybudówkami od północy i południa. Być może posiadał okrągłą wieżę. Podczas badań przeprowadzonych w 1972 r. znaleziono tu mi. in. fragmenty naczyń, kafle piecowe, elementy uprzęży, ostrogę i inne zabytki. Widoczna do dziś owalna wyspa/kopiec odmywana jest przez Pilicę i pocięta transzejami z okresu II wojny.
Ruiny wpisane są do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa-nr rej.: 742 z 27.12.1967.
Nieopodal w lesie znajduje się jeszcze jeden warty zwiedzenia obiekt. Jest nim kapliczka św. Piotra Apostoła, patrona rybaków. Została zbudowana w 1930 r. z polecenia Stanisława Potockiego, ówczesnego właściciela folwarku Pukarzów. Na terenie gospodarstwa istniały stawy rybne, a patron miał czuwać nad bezpieczeństwem ludności trudniącej się połowem ryb.
Na górnym gzymsie kapliczki umieszczono napis w języku łacińskim: ANIESLKI SCULP ADORNAVIT / ERECTUM AESTATE AD MCMXXX / SIGIS PLATER ARCH / STANIS POTOCKI AEDIFICAVIT (w wolnym tłumaczeniu oznacza to: Anielski wykonał rzeźbę / postawiona latem 1930 / architekt Zygmunt Plater / wystawił Stanisław Potocki).
Województwo: łódzkie
Gmina: Żytno