Czas powstania 1632-1644
Opis cech fizycznych Gminnego Cudu Regionu
Budowla ma wydatne, półkoliście zamknięte ramiona transeptu, jej wschodnia część przybiera formę trójliścia. Od zachodu piętrzy się dwuwieżowy masyw fasady. Korpus jest trójnawowy, bazylikowy. Sklepienia kolebkowe z lunetami pokryte dekoracją stiukową, geometryczną, przypominającą gotyckie żebrowania. W ramionach transeptu utworzono dwie kaplice. Obecny rokokowy ołtarz główny został zbudowany w 1796 r. , jego centralną część zajmuje obraz Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny autorstwa Michała Stachowicza. Po lewej stronie nawy głównej znajduje się kaplica św. Jacka, założyciela dominikanów w Polsce. Składa się ona z dwóch bogato zdobionych ołtarzy. Jej fundatorem był w 1653 r. Wojciech Gniewosz. Po stronie prawej znajduje się kaplica Matki Bożej Gidelskiej z Cudowną Figurką umieszczoną w bogato rzeźbionym ołtarzu. Po bocznych stronach umieszczone są figury przedstawiające św. Annę oraz Joachima – rodziców Matki Bożej. Na szczycie znajduje się rzeźba Chrystusa, stojąca na kuli ziemskiej, miażdżąca krzyżem głowę węża. Niżej umieszczono kopie obrazu Rafaela przedstawiającą Boga Stwórcę, obok postaci św. Dominika i św. Agnieszki. Tabernakulum, w którym znajduje się cudowna figurka pochodzi z XVIII wieku. Po bokach znajdują się postaci św. Jacka i Dominika. Kaplica Matki Bożej oddzielona jest od pozostałej części kościoła trójdzielną barokową bramą pochodząca z XVII i XVIII wieku. Ołtarz główny został wykonany przez mistrza Jana Mittmana w latach 1792-1793. Jest to ołtarz typu sarkofagowego z tabernakulum o siedmiu złoconych kolumnach.
Opis kontekstów historycznych
Dzieje kościoła dominikańskiego w Gidlach sięgają początków XVI wieku (maj 1516 r.) wówczas rolnik Jan Czeczek wyorał cudowną figurkę Matki Bożej z Dzieciątkiem. Nagle woły przestały orać , stanęły w miejscu i upadły na kolana. Rolnik ujrzał w ziemi niezwykłą jasność a wśród niej maleńką figurkę. Rolnik przyniósł figurkę do domu i schował ją w skrzyni. Niedługo potem cała rodzina straciła wzrok. Rodziną zaopiekowała się pobożna kobieta, która odkryła figurkę i zaniosła ją ówczesnemu proboszczowi. Kazał on obmyć figurkę z prochu ziemi i umieścił w ołtarzu starego modrzewiowego kościoła. Wodą pozostałą po obmyciu Czeczkowie przetarli oczy, po czym odzyskali wzrok. Figurka została przeniesiona z kościoła na miejsce odnalezienia i umieszczona w kapliczce w formie drewnianego słupa. Z czasem wzniesiono nową, murowaną kaplicę, natomiast w 1615 r. właścicielka Gidel – Anna z Rusocic Dąbrowska sprowadziła tu dominikanów. Dzięki staraniom ojców dominikanów rozpoczęto w roku 1632 budowę bazyliki a następnie sąsiadującego z nią klasztoru (1661 r.). Budowniczym został murarz z Łowicza Jan Buszt. Cudowną figurkę umieszczono w bocznej kaplicy kościoła w bogato zdobionym ołtarzu. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę dominikanin o. Konstanty Żukiewicz podjął starania o koronację Matki Boskiej z Dzieciątkiem, co nastąpiło 19 sierpnia 1923 r. Miejsce słynące z cudów odwiedzali królowie :Władysław IV, Jan Kazimierz i Michał Korybut Wiśniowiecki. Niezwykła figurka od lat cieszy się sławą uzdrawiania chorych a pielgrzymi odwiedzają to miejsce przez cały rok. Uroczystością obchodzoną do dnia dzisiejszego jest obrzęd tzw. kąpiółki, przypadający w pierwszą niedzielę maja, w rocznicę znalezienia figurki.
