Czas powstania:
XIX w., XX w.
Opis cech fizycznych:
Na przedmieściu Zamłynie zachowały się stare, drewniane o konstrukcji zrębowej, szalowane domy rzemieślnicze. Ustawione szczytami do ulic, parterowe, dwutraktowe. Posiadają dwa okna od frontu i jedno duże od podwórza. Okna te oświetlały dawniej warsztaty szewskie. Dachy dwuspadowe, kryte dawniej słomą, obecnie dachówką lub blachą. Część z nich przekształcona w czasach współczesnych. Podobne domy znajdują się też na Majdanie, w pobliżu kościoła.
Ze starej zabudowy Tyszowiec zachowały się też murowane budynki, jak dom (obecny urząd miasta) z 2 poł. XIX w. Stoi przy głównej drodze do Hrubieszowa. Murowany z cegły, otynkowany, piętrowy, z wejściem pośrodku. Elewacja frontowa ozdobiona pilastrami, półkolumnami, wnękami i gzymsami. Dach czterospadowy, kryty blachą. Jeszcze stoi drewniany, nieczynny młyn z pocz. XX w. oraz murowany młyn, z XIX w., mieszczący sklep.
Opis kontekstu historycznego:
Tyszowce powstały w XIV w., po upadku słynnego grodu Czerwień – stolicy Grodów Czerwieńskich i przejęły jego funkcje gospodarcze i handlowe. Założone zostały na wyspie otoczonej ramionami rzeki Huczwy, nad rozległym stawem i bagnistymi łąkami. Na niewielkiej przestrzeni zmieścił się jedynie rynek i od północy jurydyka Ostrów. Na Ostrowie stanął pierwszy drewniany kościół i kolejne też drewniane. Rynek miasta był kwadratowy, a z jego naroży wychodziły ulice. W jego południowo – wschodnim narożniku nad stawem stał zamek, wspominany jeszcze w 1611 r. Do miasta przylegały przedmieścia Zamłynie i Dębina, które leżały poza Huczwą. Mieszkańcami miasta byli Polacy, Żydzi i Rusini i miało ono charakter typowo rzemieślniczo – handlowy.
Pierwsza zabudowa miasta Tyszowce była drewniana. Dopiero od pocz. XIX w. zaczęły pojawiać się budowle murowane. W 1827 r. na 391 domów, tylko 6 było murowanych. Miasto, a od 1869 r. osadę nawiedzały wyjątkowo częste pożary, zatem było ciągle odbudowywane. Rynek w Tyszowcach, jak większość miasteczek Zamojszczyzny miał drewnianą zabudowę podcieniową. Parterowe domy usytuowane były szczytowo do pierzei i miały mieszkalne poddasza. Przylegająca do rynku osada – jurydyka Ostrów miała domy rzemieślnicze również ustawione szczytem do ulicy. Pod koniec XIX w., po wybudowaniu obecnego kościoła na przedmieściu Majdan, przy drodze do Łaszczowa, powstała ul. Kościelna i wzdłuż niej również ustawione były szczytowo drewniane domy, ale w typie dworkowym, z gankami. Przedmieścia: Zamłynie, Dębina i Majdan miały zabudowę typowo wiejską, z budynkami gospodarczymi. Pierwotny układ miasta, do dzisiejszych czasów nie zachował się. Przyczyniły się do tego wspomniane pożary, zniszczenia II wojny (60% zabudowy) i przebudowy. Tym bardziej cenne są zachowane obiekty, zwłaszcza domy dawnych szewców.