Czas powstania
1812 r.
Opis cech fizycznych wprowadzonego Gminnego Cudu Regionu
W cegielni znajduje się czynny piec kręgowy, piaskownia i duża glinianka, w której pracuje koparka. Wyrabia się tu m.in. cegłę pełną. Cykl wyrobu cegły jest podobny do tego, w którym dawniej wyrabiano ten materiał budowlany. Z rytwiańskiej cegły wzniesione zostały okoliczne domy mieszczańskie i budynki publiczne. Do produkcji wykorzystuje się zasoby naturalne – obok cegielni znajduje się wyrobisko, skąd czerpie się pokłady gliny.
Opis kontekstów historycznych
W rejonie Staszowa i Rytwian występują iły krakowieckie, które zostały odkryte w pierwszej połowie XV w., kiedy przystąpiono do budowy zamku w Rytwianach. Z wytworzonej tu cegły powstały mury zamku, a także część budowli gospodarczych. Cegłę produkowano we wschodniej części wsi, przy lesie (obecna cegielnia znajduje się na tych terenach, przy drodze prowadzącej do klasztoru).
W południowej części złoża w XVIII w. rozpoczęto produkcję cegły palonej. Spis dóbr rytwiańskich wskazuje, że w miejscu tym istniała cegielnia i fabryka dachówek ceramicznych. W tym czasie za sprawą ówczesnych właścicieli Rytwian – Radziwiłłów, nastąpił rozwój gospodarczy i społeczny wsi, co przełożyło się na zwiększenie produkcji cegły. Powstały tu obiekty przemysłowe (gorzelnia, browar i cukrownia) i budynki dla zarządców obiektów.
Obecne zabudowania cegielni powstały w 1812 r. jako Zakład Ceglano-Kaflany. Za czasów Macieja Radziwiłła zakład przeszedł modernizację, a zatrudnienie znalazło tu 100 osób. Dyrektorem w tym czasie był Stanisław Karpowicz. Oprócz cegieł, powstawały tu także wysokiej jakości dachówki tzw. „karpiówki”, dachówki felcowane oraz sączki melioracyjne.
Pod koniec XIX w. i na pocz. XX rozwijała się zabudowa pobliskiego Staszowa, dlatego popyt na cegłę wciąż się utrzymywał. Powstała w Rytwianach linia kolejki wąskotorowej podniosła zbyt towarów, także i cegły palonej.
Dzisiejszy zakład jest własnością prywatną i zajmuje powierzchnię ok. 8 ha. Dziennie produkuje się tu 20–25 tys. cegły lub 10 tys. bloczków.