Kościół pw. NMP w Nowogardzie należy do najpiękniejszych obiektów tego typu na Pomorzu Zachodnim. Zbudowany został w XIV wieku. W kościele znajduje się bogato wyposażony barokowy ołtarz z początku XVI wieku z kilkunastoma scenami figuralnymi. Główny portal kościoła ozdabiają dwie kamienne, romańskie chrzcielnice. Fragmenty kościoła, wieża oraz część bezcennego wyposażenia spłonęło 03 grudnia 2005r., obecnie kościół jest odbudowywany.
Zbudowany jest z cegły gotyckiej w formie trzynawowej i trzyprzęsłowej pseudobazyliki z trójbocznie zakończonym prezbiterium i prostokątną w rzucie wieżą. Nawy przykryte są sklepieniami gwiaździstymi i krzyżowo żebrowymi podpartymi dwoma parami ośmiobocznych filarów. Jest budowlą gotycką wielokrotnie remontowaną z całkowicie wymienioną więźbą, sklepieniami, zwieńczeniem wieży i detalem architektonicznym.
Budowę kościoła rozpoczęli mieszczanie około 1325 roku przy współudziale właścicieli miasta. W 1334 roku pierwszy etap budowy musiał być ukończony, bowiem w tym roku mieszczanie ufundowali do wnętrza ołtarz p.w. Marii Magdaleny i ofiarowali 14 włók ziemi na wyposażenie i stalle dla duchownych. Ukończoną częścią kościoła było najprawdopodobniej prezbiterium, do którego w XV wieku dobudowana została kaplica grobowa rodu Ebersteinów, a wcześniej zakrystia usytuowana po południowej stronie prezbiterium. W 1451 roku hrabia Albrecht ufundował do wnętrza owej kaplicy ołtarz p.w. św. Trójcy. Korpus nawowy i wieżę dobudowano do prezbiterium w ciągu XIV wieku. Ukończenie prac uwieńczyła fundacja wielkiego dzwonu zwanego imieniem Marii o średnicy 102cm.
W 1534 roku kościół, w związku ze zmianą religii z katolickiej na protestancką został dostosowany do nowej liturgii i do 1945 roku pełnił funkcje zboru protestanckiego. Uposażenie ziemskie kościoła oraz srebra kościelne przejęli właściciele miasta i te ostatnie w 1546 roku sprzedali w Szczecinie. W 1559 roku przeprowadzony został remont kościoła, gdyż wcześniej uszkodzony on został pożarem powstałym w wyniku uderzenia pioruna. W trakcie prac wymienione zostało zwieńczenie wieży i naprawione tynki. Prace finansował Ludwik von Eberstein, który ufundował również zachowany do dziś ołtarz. Po śmierci Ludwika, jego syn ufundował wykonany z drewna nagrobek z postaciami Ludwika i jego żony, zniszczony w XVIII wieku, a znany ze szkicu zamieszczonego w inwentarzu H. Lemckego. Pod koniec XVI wieku kościół dwukrotnie ulegał zniszczeniu. Po raz pierwszy w 1583 roku, a po raz drugi w 1595 roku. Według wizytacji kościelnej z 1607 roku zniszczony był dach, zawalone sklepienie w prezbiterium, uszkodzona była zakrystia, zawalony szczyt i zwieńczenie wieży. Organy zaś pogryzione były przez szczury. Z uwagi na wojnę trzydziestoletnią w takim stanie kościół pozostawał przez dłuższy czas, mając jedynie zabezpieczony dach pokryty trzciną i przeszklone okna. Gruntowny remont podjęto dopiero w 1686 roku, kiedy wykonano nową więźbę dachową pokrycie dachu i wyposażenie wnętrz do którego wprowadzone zostały empory.
W czasie wielkiego pożaru miasta w 1699 roku kościół ocalał, jednak jego stan techniczny nie był zadawalający i w I połowie XVIII wieku mieszczanie dwukrotnie zwracali się do króla pruskiego o pomoc w odbudowie świątyni. W 1736 roku sygnalizowany był zły stan wieży, a w 1742 roku mówiono o groźbie zawalenia się sklepień w prezbiterium. Po uzyskaniu wsparcia, w 1744 roku rozpoczęto gruntowny remont, który z uwagi na skromne środki ciągnął się kilka lat, a na dodatek w 1761 roku kolejny pożar świątyni zniweczył wcześniejsze wysiłki. Tym razem zawaliło się sklepienie nad kryptą w kaplicy Ebersteinów, skąd wydobyto 7 cynowych sarkofagów. Część z nich sprzedano, a część pozostawiono w kościele zamurowując wejście do krypty. Remont wieży, elewacji i stolarki prowadzono w latach 1770 – 1778. W 1789 roku odnowiono epitafia i wielki dzwon w wieży. W 1794 roku zamknięto cmentarz przy kościele przenosząc go na teren za Bramą Gryficką. Na początku XIX wieku stan kościoła był zadawalający. W jego wnętrzu oprócz ołtarza i ambony znajdowały się empory ozdobione polichromiami figuralnymi, na ścianach wisiały miecze, ostrogi i pieczęcie rodziny von Eberstein i portrety pastorów. W posadzkach znajdowały się liczne płyty nagrobne.
W 1821 roku elewacje kościoła otynkowano, a do wnętrza ufundowano nowe organy. Gruntowna restaurację wnętrza przeprowadzono w latach 1832/33. W tym czasie kaplicę Ebersteinów nazywaną kaplicą Św. Trójcy zamieniono na magazyn, a nabożeństwa odprawiano na placu przed Bramą Gryficką. W 1883 roku w oknach założono nowe witraże. W 1918 roku rozebrano zniszczone zwieńczenie wieży i wybudowano nowe. W latach 1928-1931 zrekonstruowano zniszczone w 1925 roku sklepienia nad prezbiterium i nad nawami bocznymi. Wzmocniono filary, obniżono posadzkę likwidując krypty pod nawą główną. Odrestaurowano również ołtarz, ambonę, ławy i organy. Do 1945 roku w kościele znajdowała się biblioteka z wieloma cennymi starodrukami z XVI i XVII wieku.
W 1945 roku kościół ocalał i już w czerwcu został otwarty dla służby Bożej. W 1954/55 prowadzono remont wnętrz oraz naprawiono dachy. W latach 1957-69 odnawiano wnętrze usuwając empory boczne. Odbudowano zakrystię, przebito przejście z prezbiterium do wnętrza kaplicy Św. Trójcy. Ściany naw pokryto polichromiami projektu Joanny Spychalskiej ze Szczecina. W 1960 roku wykonano nową stolarkę okien, a w 1977 roku zbito tynki na elewacjach i odsłonięto ceglane lico murów. Prace ukończono w 1978 roku. Z historycznego wyposażenia kościoła przetrwał ołtarz z 4 ćw. XVI wieku i ambona z XVIII wieku. Pozostałe sprzęty wykonane zostały po 1945 roku.
Dnia 03 grudnia 2005 roku wybuchł tragiczny w skutkach pożar. Doszło do zapalenia schodów prowadzących na chór oraz wieżę dzwonniczą. Spłonęło poszycie drewniane 20-metrowej wieży oraz jej dach. Spalona konstrukcja drewniana zawaliła się, blokując główne wejście do kościoła. Pożar nie rozprzestrzenił się na główną część świątyni, jednak częściowemu spaleniu uległ również jej dach. Trzy kościelne dzwony runęły na ziemię. Całkowitemu zniszczeniu uległy XIX-wieczne organy. Od grudnia 2005 roku rozpoczął się generalny remont kościoła.
Źródło: www.nowogard.pl
Województwo: zachodniopomorskie
Gmina: Nowogard