Czas powstania Gminnego Cudu Regionu
1946 r. – Pomnik został wystawiony w wyniku starań rodzin ofiar, z pomocą społeczeństwa oraz pokaźnym wsparciem płk. Jana Mazurkiewicza „Radosława”.
Opis cech fizycznych Gminnego Cudu Regionu
Pomnik w Pęcicach jest monumentalnym mauzoleum z szydłowieckiego piaskowca w formie półkolistej ściany. W centralnej części znajduje się podwyższony słup zwieńczony orłem wojskowym, według wzoru z 1919 roku, odlanym z brązu przez braci Łopieńskich, znanych warszawskich rzemieślników. Na ścianie umieszczono listę zidentyfikowanych ofiar oraz inskrypcję: „POLEGŁYM NA POLU CHWAŁY 2.VIII.1944″. Na tylnej stronie pomnika wyryto informację o zbiorowej mogile 91 żołnierzy Armii Krajowej. Nekropolia otoczona jest niskim murkiem, a w centralnej części mogiły znajduje się leżący krzyż harcerski. Teren cmentarza jest ogrodzony i otoczony starodrzewem majątku pęcickiego, znajduje się na nim również pamiątkowy głaz z wyrytym tekstem opisującym historie tego miejsca.
Opis kontekstów historycznych Gminnego Cudu Regionu
Cmentarz Powstańców Warszawy w Pęcicach upamiętnia tragiczne wydarzenia z 2 sierpnia 1944 roku, kiedy to w bitwie pod Pęcicami zginęło 91 powstańców IV Obwodu AK Ochota. Byli oni uczestnikami Powstania Warszawskiego, zmierzającymi w kierunku Lasów Sękocińskich i Chojnowskich pod dowództwem ppłk. Mieczysława Sokołowskiego ps. „Grzymała”. Po bitwie część powstańców została rozstrzelana, a ich ciała pochowano we wspólnej mogile w parku dworskim w Pęcicach.
Ekshumacja w 1946 roku pozwoliła na identyfikację części ofiar, których nazwiska umieszczono na tablicy pomnika. Mogiła ta jest unikalna, gdyż powstańcy spoczywają w miejscu, gdzie polegli. Najwięcej ofiar pochodziło z harcerskich plutonów batalionu „Zośka” oraz plutonów IV Obwodu AK. Pomnik symbolizuje ofiarę młodzieży – wielu poległych miało poniżej 20 lat, a najmłodszy zaledwie 14 lat.
Stan zachowania/stopień kultywowania Gminnego Cudu Regionu
Pomnik i cmentarz są w obecnie bardzo dobrym stanie dzięki opiece gminy Michałowice i lokalnej społeczności. Każdego roku odbywają się oficjalne uroczystości upamiętniające bitwę, a także Rajdy „Po Kamienistej Drodze”, organizowany od 1967 roku przez PTTK „Varsovia” oraz odbywające się od 2005 roku szkolne Rajdy Pęcickie, które oddają hołd poległym. Uczniowie Gimnazjum im. M. Dąbrowskiej w Komorowie storzyli także grę planszową „Pęcice 44”, która ma na celu upamiętniecie i rozpowszechnienie informacji o bitwie. Nekropolia jest miejscem pamięci narodowej oraz ważnym elementem historii Powstania Warszawskiego.
