Czas powstania Gminnego Cudu Regionu
Choć nie ma dokładnej informacji na temat dat powstania kapliczek, to jedna z nich posiada umiejscowioną na daszku kutą z żelaza chorągiewkę wiatrową z krzyżem, inicjałami „MS” oraz datą roczną „Anno 1726”. Można więc datować jej powstanie na XVIII wiek. Dokładne daty powstania dwóch pozostałych są nieznane
Opis cech fizycznych Gminnego Cudu Regionu
Wartości zabytkowe kapliczki znajdującej się przy zakręcie drogi we wsi Krzyżewo:
- bryła w formie słupa zwieńczona daszkiem piramidowym flankowanym przez cztery prostopadłościenne sterczyny;
- pokrycie daszku blachą;
- daszek zwieńczony metalowym kutym krucyfiksem z odlewaną ze stopu metali figurką Chrystusa;
- konstrukcja murowana z cegły, tynkowana, tynki bielone wapnem;
- ostrołukowa nisza od frontu – od strony północnej;
- ogrodzenie z kutych metalowych prętów.
Nowym elementem kapliczki jest gipsowa figurka Najświętszej Maryi Panny.
Wartości zabytkowe kapliczki umiejscowionej wśród czterech lip:
- bryła w formie słupa – dwukondygnacjowa, zwieńczona sygnaturką w półkolistymi otworami przepruwającymi elewację z czterech stron;
- daszek dwuspadowy o pokryciu ceramicznym;
- w zwieńczeniu daszku kuty metalowy krucyfiks;
- fundament z kamieni polnych, wyżej konstrukcja murowana z cegły ceramicznej, tynkowana, bielona wapnem;
- elementy kompozycji elewacji: gzymsy opaskowe obiegające elewację, półkolista nisza w drugiej kondygnacji od frontu (południa).
Nowym elementem kapliczki jest gipsowa figurka Najświętszej Maryi Panny. Smukła forma kapliczki skłania ku stwierdzeniu funkcjonowania we wsi kapliczki z latarnią. Prześwit z drewnianym krzyżem w środku był prawdopodobnie podświetlany lampionem.
Wartości zabytkowe przydrożnej kapliczki:
- bryła w formie słupa – dwukondygnacjowa, zwieńczona sygnaturką z półkolistymi otworami przepruwającymi elewację z czterech stron;
- daszek dwuspadowy o pokryciu ceramicznym;
- w zwieńczeniu daszku kuty metalowy krucyfiks;
- fundament z kamieni polnych, wyżej konstrukcja murowana z cegły ceramicznej, tynkowana, bielona wapnem;
- elementy kompozycji elewacji gzymsy opaskowe obiegające elewację, półkolista nisza w elewacji frontowej (od południa);
- drzwiczki zamykające nisze od frontu.
Nowym elementem kapliczki jest betonowa opaska na ławie fundamentowej.
Opis kontekstów historycznych Gminnego Cudu Regionu
Kapliczki od wieków spełniały ważną funkcję kultową, nie tylko w tych wsiach, w których brakowało kościołów. Przy kapliczkach gromadzono się na nabożeństwa majowe, śpiewano pieśni religijne i odprawiano msze. Stąd wyruszały procesje święcenia pól, czy pokarmów w Wielką Sobotę. Po zniesieniu pańszczyzny wdzięczni chłopi zaczęli budować je niemal wszędzie. Budowano je, aby podziękować za ocalenie od zarazy albo pożaru, upamiętnić zdarzenie postrzegane przez mieszkańców jako cud, czy wygnać siły nieczyste z nawiedzonego miejsca. Na przestrzeni dziejów te oryginalne obiekty sakralne stawały się widoczną manifestacją katolickiej religijności, odróżniającej Warmię od otaczających ją terenów zamieszkałych przez ludność protestancką.
W Krzyżewie – wsi w gminie Frombork – znajdują się trzy kapliczki, o które dbają mieszkańcy. Wszystkie z nich znajdują się przed zabudowaniami mieszkalnymi, wzdłuż drogi powiatowej. Wybrane rodziny od wielu pokoleń są patronami tych obiektów. Przykładają należytej staranności, uwagi, poświęcają swój czas i zaangażowanie i przekazują obowiązki swoim zstępnym, aby dziedzictwo kulturowe w postaci tych małych budowli sakralnych było zachowane w jak najlepszym stanie. Dzięki temu po dziś dzień kapliczki wzbogacają dziedzictwo wsi, stanowią ważny element architektury i w dalszym ciągu spełniają swoją oryginalną funkcję, jako miejsce kultu religijnego. Umiejscowienie przy drodze sprawia, że kapliczki są dobrze widoczne, nie sposób nie zauważyć ich odwiedzając miejscowość. Dla mieszkańców wsi są także symbolem współpracy i zaangażowania w małej społeczności – to mieszkańcy sprawili, że powstały i to oni utrzymali je w doskonałym stanie. Cudem są nie tylko kapliczki jako obiekty architektury – to przede wszystkim czynnik ludzki, który zagwarantował ich przetrwanie.
Stan zachowania/stopień kultywowania Gminnego Cudu Regionu
Dzięki utrzymaniu tradycji opieki nad kapliczkami przez poszczególne rodziny, kapliczki w Krzyżewie są zachowane w bardzo dobrym stanie. Mieszkańcy dbają o porządek na terenie, gdzie znajdują się kapliczki, ozdabiają je kwiatami i dbają o ich wygląd.
Dane identyfikacyjne
Województwo: warmińsko-mazurskie
Powiat: braniewski
Gmina: Frombork