Opis cech fizycznych wprowadzonego Gminnego Cudu Regionu
Rynek przez większość swoich dziejów pozostawał niezmienny pod względem urbanistycznym, a także funkcjonalnym. Do 2008 działało tu targowisko rynkowe należące do jednych z ostatnich w regionie. Od XIX wieku pierzeje przetrwały w formie niezmienionej. W okresie Polski Ludowej częściowo wymieniono zabudowę niektórych parceli, jednak nie zachwiano małomiasteczkowej skali tych realizacji. Trzymano się też linii urbanistycznych. Wprowadzono wówczas zieleń wysoką w centrum placu. W 2011 przeprowadzono rewitalizację rynku, poprzedzoną badaniami archeologicznymi, mającymi na celu przede wszystkim odkrycie pozostałości ratusza. Zarys fundamentów tego budynku został zaznaczony w nowej nawierzchni kostkowej kamieniem wapiennym, a niektóre fragmenty budowli wyprowadzono ponad powierzchnię rynku. Zbudowano też ozdobną fontannę z elementami nawiązującymi do herbu miasta, a także pergolę i siedziska.
Opis kontekstów historycznych
Koziegłowy są niewielkim, mniej więcej 3-tysięcznym miasteczkiem, położonym pomiędzy Częstochową i Katowicami. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 1. Pierwsza osada o nazwie Koziegłowy powstała już w XI wieku w pobliżu grodu warownego, wzniesionego kilkadziesiąt lat wcześniej. Obecnie to tereny wsi Koziegłówki. Miasto jednak ukształtowało się kilka kilometrów na zachód od tej pierwotnej osady, przejmując jej nazwę. Według historyków stało się to albo w XIV, albo w XV wieku, kiedy właścicielem tutejszych, rozległych dóbr był możny i zasłużony dla Królestwa Polskiego ród Lisów. Od początku XVI do końca XVIII wieku Koziegłowy wchodziły w skład biskupiego Księstwa Siewierskiego. W latach 1870-1950 miejscowość była pozbawiona praw miejskich. Do dnia dzisiejszego zachował się układ urbanistyczny lokacyjnego miasta. Jest ono położone między niewielkimi, prawymi dopływami Warty: Sarnim Stokiem (na północy) i Bożym Stokiem (na południu). Znajduje się tutaj prostokątny rynek o rozmiarach około 100 na 80 m, z którego narożników wybiega pod kątem prostym siedem ulic. Szczególnie trzy z nich odgrywały w przeszłości ważną rolę komunikacyjną: ul. Świętokrzyska wyprowadzała na Częstochowę i Żarki, ul. Woźnicka – na Lubliniec, a ul. Kościuszki – na południe, w stronę Siewierza. Aż dwie ulice prowadziły do położonego za wschodnią pierzeją rynku kościoła parafialnego. Centrum przebudowanego rynku zajmuje obecnie fontanna z herbowymi kozimi głowami. Z dawnej zabudowy do dnia dzisiejszego zachowało się stosunkowo niewiele obiektów. Szczególnie cenny jest kościół pod wezwaniem św. Marii Magdaleny, którego prezbiterium zachowało się w swej pierwotnej, gotyckiej formie. Na pl. Moniuszki warto zobaczyć stojącą pod numerem 4 kamienicę, z pierwszej połowy XIX wieku.
Dane identyfikacyjne
Województwo: śląskie
Gmina: Koziegłowy