II wojna światowa, 2009 rok, 2012 rok.
Europejskie Centrum Pamięci i Pojednania im. Heleny z Reyów Księżnej Jabłonowskiej (ECPiP) – powstało w 2009 r. i jest jednostką podległą Centrum Kultury i Bibliotek Gminy Dębica. W roku 2011 patronką ECPiP została Helena Jabłonowska z Reyów (1895-1977)– niezwykła kobieta, o nieprzeciętnym charakterze, działaczka społeczna, patriotka, członkini Armii Krajowej, przewodnicząca Rady Głównej Opiekuńczej powiatu dębickiego, która w okresie II wojny światowej na bardzo szeroką skalę organizowała pomoc charytatywną na rzecz lokalnej społeczności, ratowała także więźniów obozów pracy przymusowej w Pustkowie.
ECPiP realizuje projekty i przedsięwzięcia związane z pamięcią i edukacją, dotyczące trudnej problematyki okresu II wojny światowej i jej wpływu na losy oraz historię Polski i całej Europy, a jego działalność skupia się głównie na współpracy ze szkołami i wszelkimi placówkami edukacyjno-wychowawczymi. Odnoszą się one do trudnej, a zarazem bolesnej problematyki zbrodni niemieckich popełnionych na obywatelach II Rzeczypospolitej, to jest na Polakach, Romach, Żydach i innych narodach, które podczas II wojny światowej tak boleśnie ucierpiały. To również przypomnienie i uświadamianie wpływu wojny na losy oraz historię zarówno kraju, jak i całej Europy. ECPiP swoim programem nawiązuje do historii gminy oraz pamięci o tym, co powstało w tym rejonie na przestrzeni wieków, społecznościach i narodach, które przez lata zamieszkiwały ten teren. Co pozostało tu po różnych kulturach i narodowościach. Podkreśla również i to, co uległo zniszczeniu i zagładzie. Obecność w kulturze związana jest, bowiem nierozerwalnie z pamięcią o miejscu, w którym żyjemy i otwartością na spotkanie z tym, co ważne i żywe w całej kulturze europejskiej.
W ramach swoich obowiązków w Europejskie Centrum Pamięci i Pojednania (ECPiP), którego integralną część stanowi Ekspozycja Historyczno – Dydaktyczna przy Górze Śmierci w Paszczynie, zajmuje się w szczególności opracowywaniem, archiwizacją, katalogowaniem, zabezpieczeniem oraz konserwacją wszelkich artefaktów, eksponatów, muzealiów, dokumentacji piśmiennej i fotograficznej.
Drugim równorzędnym obowiązkiem ECPiP jest bieżąca obsługa klienta, odwiedzających, turystów indywidualnych, oprowadzaniem wycieczek szkolnych i innych grup wycieczkowych.
Trzecie zadanie to udział we wszelkich przedsięwzięciach i wydarzeniach o charakterze patriotycznym, upamiętniającym i rocznicowym, historycznym, edukacyjnym, kulturalnym, realizowanych w wymiarze lokalnym oraz regionalnym przez władze gminy Dębica oraz Centrum Kultury i Bibliotek Gminy Dębica.
Ekspozycja Historyczno-Dydaktyczna w Paszczynie
Powstała w 2012 r. u stóp wzgórza „Góra Śmierci”. Jest to rekonstrukcja bramy obozowej, baraków i ogrodzenia z czasu II wojny światowej. Obiekt stanowi integralną część ECPiP w Pustkowie Osiedlu i jest świadectwem męczeńskiej historii społeczeństwa polskiego w okresie II wojny światowej. W ramach funkcjonowania poligonu SS Truppen-Übungs-Platz Dębica, Niemcy zdecydowali się na utworzenie obozów pracy w Pustkowie. Dostarczały one okupantowi bezpłatnej siły roboczej, a jednocześnie służyły biologicznemu wyniszczeniu zamkniętych tam ludzi. W okresie istnienia poligonu funkcjonowały trzy obozy pracy: dla Żydów (1940-1944), jeńców radzieckich (1941-1942) oraz Polaków (1942-1944). Na podstawie zachowanych dokumentów szacuje się, iż w okresie funkcjonowania obozów, w latach 1940 – 1944, na skutek biologicznego wyniszczenia, egzekucji i rozstrzeliwań zginęło ponad piętnaście tysięcy osób (ok. 7,5 tysiąca Żydów, 5 tysięcy jeńców radzieckich i ponad 2,5 tysiąca Polaków).
Teren Ekspozycji, otoczony częściowo zrekonstruowanym ogrodzeniem z drutu kolczastego, obejmuje wieże wartownicze, a także odtworzone budynki dawnego poligonu i obozów. Wystawa jest opowieścią o dziejach regionu dębickiego i jego mieszkańców podczas II wojny światowej, a także o żołnierzach niemieckich z jednostek Waffen-SS. Złożona jest z dokumentalnych zdjęć, relacji świadków historii, filmów dokumentalnych i prezentacji multimedialnych. Wystawa ukazuje tragedię wojny w wymiarze indywidualnym i zbiorowym, ale też codzienność okupacji utrwaloną w zwykłych przedmiotach, fotografiach, gazetach, dokumentach osobistych i urzędowych. Prezentowane eksponaty i dokumenty pochodzą ze zbiorów różnych instytucji, m.in. Muzeum Regionalnego w Dębicy, Żydowskiego Instytutu Historycznego, Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie, Unitet States Holocaust Memorial Museum, a także osób prywatnych.
Województwo: podkarpackie
Gmina: Dębica
