Pojezierze Iławskie – Pruski Oberland
Pojezierze Iławskie – Pruski Oberland (Główny Kraj) skrywa wiele tajemnic. Jego bogata przeszłość obejmuje czasy od prehistorii, przez panowanie Prusów, osadnictwo krzyżackie, po niemieckie badania naukowe i osiągnięcia pruskiej inżynierii. Największymi atutami Pojezierza Iławskiego są lasy i jeziora, a przede wszystkim nasza duma – Jezioro Jeziorak. To najdłuższe jezioro w Polsce, o powierzchni 3193,4 ha i długości 27,5 km, które umożliwia żeglowanie z dostępem do morza przez sieć kanałów.
Nad brzegami Jezioraka powstawały wsie i osady. Ich mieszkańcy trudnili się rybołówstwem i wycinką drzew. Społeczności wiejskie były niewielkie, odizolowane i zamknięte, co sprzyjało silnej solidarności grupowej. Życie opierało się na wielopokoleniowych rodzinach, w których władzę sprawowali seniorzy. Krajobraz Pojezierza Iławskiego wyróżnia się zróżnicowaną rzeźbą terenu oraz bogactwem flory, w tym roślinności bagienno-torfowej, objętej częściową lub całkowitą ochroną.
Region ten można nazwać małym cudem natury – jezioro Jeziorak, bogate lasy pełne jagód, jeżyn i grzybów oraz malownicze wsie i osady stanowią jego największe walory. W okolicy, nazywanej „Złotym Trójkątem” (Makowo–Chmielówka–Siemiany), znajdują się wyjątkowe miejsca o bogatej historii i współczesnym znaczeniu.
Makowo (dawniej Melchertswalde)
Wieś oddalona o 12 km od Iławy, należy do typu wsi ulicowych, z zwartą zabudową wzdłuż głównej drogi. W połowie XIX wieku Makowo liczyło 132 mieszkańców. W 1894 roku wybuchł tam wielki pożar, po którym część mieszkańców wyemigrowała do USA. Głównym zajęciem mieszkańców było rybołówstwo i wycinka drzew.
Chmielówka (dawniej Vorwerk Auer)
Osada leśna położona na wschodnim brzegu Jezioraka, około 20 km od Iławy, administracyjnie należy do gminy Zalewo. W latach 70. XX wieku dawna leśniczówka została przekształcona w ośrodek wypoczynkowy zakładów włókienniczych „Elana” z Torunia. Była to zamknięta enklawa, dostępna dla żeglarzy i wędkarzy zrzeszonych w klubie żeglarskim „Elana”. Obecnie w Chmielówce znajdują się prywatne domki i kwatery na wynajem.
Siemiany (dawniej Schwalgendorf)
Wieś położona na zachodnim brzegu Jezioraka, oddalona o 22 km od Iławy. Droga prowadzi przez lasy bogate w faunę i florę. Siemiany to mekka żeglarzy i prastara osada rybacka, założona w 1700 roku w ramach osadnictwa szkatułkowego. Nazwa pochodzi od widocznych nad lasem obłoków dymu („Schwalge” – obłoki dymu, „dorf” – wieś). W 1785 roku wieś liczyła 54 domy. Mieszkańcy są podzieleni wyznaniowo – funkcjonują tu kościół katolicki (podlegający parafii w Dobrzykach) oraz kaplica ewangelicka, gdzie nabożeństwa prowadzi pastor Krzysztof Kopacz.
Mieszkańcy Siemian często określają się jako autochtoni, podkreślając swoje wielowiekowe związki z tym regionem. W latach 70. XX wieku w związku z rozwojem turystyki powstały liczne ośrodki wypoczynkowe, szlaki żeglarskie i rowerowe, takie jak trasa: Iława–Makowo–Chmielówka–Miłomłyn–Kanał Ostródzko-Elbląski–morze. Również szlaki rowerowe, biegnące wzdłuż Jezioraka (np. Iława–Gardzień–Siemiany–Jerzwałd–Dobrzyki–Zalewo), stały się popularne, przyciągając miłośników aktywnego wypoczynku.
Dzięki Zbigniewowi Nienackiemu, autorowi książek o „Panu Samochodziku”, region ten zyskał sławę w całej Polsce. Choć filmy takie jak Jeziorak czy Siemiany nie były kręcone w tym miejscu, ich fabuła odwołuje się do lokalnych realiów. Siemiany, film produkcji polsko-belgijskiej, zdobył nagrodę Prix Arte, opowiadając o przygodach dwóch chłopców spędzających wakacje w tej okolicy.
W latach 70. i 80. planowano budowę sanatorium dziecięcego w Siemianach. Specyficzny mikroklimat i brak przemysłu przemawiały za tym pomysłem, ale ostatecznie projekt nie doszedł do skutku z powodów ekonomicznych i politycznych.
Dziś region ten przyciąga turystów swoimi prywatnymi ośrodkami wczasowymi i domkami letniskowymi, które często przechodzą z pokolenia na pokolenie. Mieszkańcy, dumnie podkreślając swoje lokalne korzenie, mawiają: „Jesteśmy stąd – z Siemian, Makowa i Chmielówki”. Region nie należy ani do Warmii, ani do Mazur – to unikalna kraina, która zachwyca swym naturalnym pięknem i bogatą historią.
