Czas powstania Gminnego Cudu Regionu
W międzynarodowym projekcie „Cisterscapes – cysterskie krajobrazy łączące Europę”, którego otwarcie odbyło się 12 października 2019 r. w Ebrach (powiat Bamberg), uczestniczą ośrodki cysterskie z Austrii, Czech, Francji, Niemiec, Polski i Słowenii. Jego celem jest promocja cysterskiego dziedzictwa kulturowego, przede wszystkim klasztorów i ich pracy, których ślady trwale zapisały się w europejskim krajobrazie.
Opis cech fizycznych Gminnego Cudu Regionu
Dziedzictwo cysterskie na ziemi wągrowieckiej reprezentuje krajobraz otoczenia najstarszego polskiego ośrodka cysterskiego w Łeknie oraz – wyjątkowy w skali europejskiej – zachowany układ urbanistyczny miasta klasztornego z systemem wodnym. Koordynacją projektu zajmuje się Muzeum Regionalne w Wągrowcu.
Opis kontekstów historycznych Gminnego Cudu Regionu
Od średniowiecza, po czasy nowożytne klasztory tego zakonu powstawały na terenach nizinnych, często w bagnistych dolinach rzek. Cystersi, jako mistrzowie melioracji, uprawy ziemi i zrównoważonej gospodarki, pozostawili po sobie specyficzne cechy krajobrazu, które do dziś są wyróżnikiem związanych z nimi ośrodków. Cysterskie krajobrazy klasztorne są wspólnym europejskim dziedzictwem.
Współpraca pomiędzy ośrodkami pocysterskimi ukierunkowana jest na zwiększenie świadomości na temat historycznego krajobrazu kulturowego, jego promocji, promocji turystyki i nadania nowego impulsu dla rozwoju ośrodków uczestniczących w projekcie. W programie działań znalazło się m. in. wskazanie i opisanie zachowanych elementów krajobrazu pocysterskiego, zadania promocyjne, edukacyjne, inwestycje w infrastrukturę i europejski szlak łączący krajobrazy klasztorne ze wschodu na zachód na odcinku 1300 km.
Inwentaryzacja krajobrazu pocysterskiego objęła elementy dziedzictwa kulturowego w promieniu kilkudziesięciu kilometrów wokół ośrodków klasztornych. Prócz klasztorów najważniejsze cechy krajobrazu pocysterskiego to kanały wodne, młyny i stawy, stare winnice, rozległe lasy, folwarki, stare szlaki pielgrzymkowe i kaplice, dawne oficjalne dwory opackie z ogrodami i inne zabudowania.
Stan zachowania/stopień kultywowania Gminnego Cudu Regionu
Decyzją Komisji Europejskiej Znak Dziedzictwa Europejskiego przyznano 17 krajobrazom pocysterskim z pięciu krajów europejskich, które uczestniczą w projekcie. Po pięciu latach intensywnej współpracy z międzynarodowymi partnerami, w ramach której wykonano inwentaryzację cysterskiego krajobrazu kulturowego, stworzono łekneńsko-wągrowiecką część Europejskiego Wędrownego Szlaku Cysterskiego i napisano wniosek do Komisji Europejskiej podjęte działania zostały docenione i nagrodzone. Komisja Europejska potwierdziła tym samym wybitną rolę cystersów w integracji europejskiej i dostrzegła wyjątkową inicjatywę o przyszłościowym potencjale w nowoczesnej sieci Cisterscapes. W rezultacie obszary z zachowanymi elementami krajobrazu cysterskiego zyskują zasłużone międzynarodowe uznanie jako najważniejsze obiekty europejskiego dziedzictwa.
17 kwietnia 2024 r. w Antwerpii krajobraz cysterski Łekno/Wągrowiec otrzymał Znak Dziedzictwa Europejskiego w ramach międzynarodowej sieci współpracy „Cisterscapes – krajobrazy łączące Europę”.
