Czas powstania Gminnego Cudu Regionu
Dokument Zbyluta z 1153 roku jest nie tylko dokumentem fundacyjnym klasztoru. Stanowi on początek nowej drogi monastycyzmu mniszego na naszych ziemiach. Za przykładem fundacji Zbyluta zaczęły bowiem powstawać inne opactwa tej obserwancji na ziemiach polskich, a „szarzy mnisi”, jak nazywano cystersów, przez długi czas byli wzorem do naśladowania. Dzięki nim też – przez ich powiązania filiacyjne i scentralizowaną formę organizacji, Łekno i ziemie polskie w bardzo ścisły sposób zostały włączone w kulturową przestrzeń Europy Zachodniej.
Opis cech fizycznych Gminnego Cudu Regionu
Dokument fundacyjny Zbyluta z rodu Pałuków dla klasztoru cystersów w Łeknie jest jednym z najcenniejszych świadectw kultury piśmiennej z okresu panowania pierwszych Piastów i należy do najstarszych zachowanych w oryginale dokumentów w polskich archiwach. Stanowi wyjątkowe świadectwo kultury polskiego średniowiecza, powagi i majestatu, a także uczoności i myśli religijnej przedstawicieli ówczesnych elit. Jest również aktem prawnym o wielkim znaczeniu dla dziejów monastycyzmu w Polsce oraz jednym z najważniejszych pomników przeszłości kościoła i państwa polskiego – ich siły i zasobności. Dokument został sporządzony w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, z których jeden znajduje się w Archiwum Państwowym w Poznaniu, a drugi w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie. Z dwóch oryginałów tylko dokument „poznański” posiada pieczęć. Dokument ten jest najstarszym na ziemiach polskich zachowanym dokumentem zatwierdzonym pieczęcią bezpośrednio na pergaminie. Znajduje się ona na środku aktu. Wyobrażenie pieczętne przedstawia wizerunek arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana, siedzącego na tronie zakończonym zwierzęcymi łapami i głowami. Napis napieczętny biegnie od lewej ku prawej stronie i określa właściciela pieczęci: + SIGILLUM IOHANNIS ARCHEPISCOPI POLONIE. Pieczęć w akcie „gnieźnieńskim I” nie dotrwała do naszych czasów.
Opis kontekstów historycznych Gminnego Cudu Regionu
Dokument, mocą którego komes Zbylut – Poloniae civis (Obywatel Polski) – fundował klasztor dla ubogich w Chrystusie zakonników cysterskich, stanowił swoisty akt wymiany dóbr doczesnych za dobra wieczne. Wśród dóbr darowanych na mocy dokumentu zakonnikom znalazły się, prócz miejsca lokacji siedziby klasztoru, rynek z karczmą w Łeknie (forum cum taberna) oraz Rgielsko z jeziorem, Straszewo i Panigródz. Akt przekazania dokumentu cystersom odbył się w nowo wybudowanym klasztorze. W uroczystym zjeździe zorganizowanym z tej okazji uczestniczyli książę Mieszko III Stary, arcybiskup Jan i wielu innych dostojnych gości. Był to końcowy etap procesu fundacji, zatwierdzający nowo powstałe opactwo, które zostało uznane za samodzielną placówkę zakonną.
Stan zachowania/stopień kultywowania Gminnego Cudu Regionu
Powikłane były koleje losu dokumentu, który kilkakrotnie zmieniał miejsce przechowywania. W czasie II wojny światowej wraz z innymi archiwaliami klasztornymi był ewakuowany na Zachód i dopiero w 1958 roku powrócił do Poznania. W 2016 r. dokument Zbyluta został wpisany na Listę Krajową Programu UNESCO „Pamięć Świata”. Główne uroczystości związane z tym wydarzeniem – Peregrynacja dokumentu Zbyluta odbyły się w kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Łeknie. To tutaj, 863 lata po przypieczętowaniu aktu, dwa pergaminowe egzemplarze dokumentu Zbyluta „spotkały się” ponownie.
