Czas powstania Gminnego Cudu Regionu
ok. 1976 r. (pojawiają się palmy dużych rozmiarów)
Opis cech fizycznych Gminnego Cudu Regionu
W Niegowonicach występuje palma wysoka – rośliny owijane są wokół drewnianego rdzenia. Palma ta na przestrzeni dziesięcioleciu uległa sporej modyfikacji. Pierwotnie nie przekraczała jednego metra a obecnie osiąga nawet kilka metrów wysokości. Na ewolucję formy rekwizytu obrzędowego wpływ miały zarówno bodźce zewnętrzne np. konkursy na najwyższą palmę, jak i utrudniony dostęp do surowca.
Głównym składnikiem tradycyjnej palmy wielkanocnej tzw. witej (na drewnianym rdzeniu) były i są gałązki wierzbowe nazywane powszechnie baziami, kotkami, kocankami lub kotyskami. Wśród dodatkowych roślin spotykamy takie jak: trzcina pospolita (Phragmites communis), cis (Taxus baccata L.), sosna (Pinus sylvestris L.), jałowiec (Juniperus communis), brzoza (Betula L.), bukszpan (Buxus sempervirens L.), barwinek (Vinca minor L.) oraz borówka brusznica (Vaccinium vitis-ideae L.). Do zestawu roślin dołączano wstążki
i bibułkowe kwiaty a obecnie również suche bądź sztuczne oraz zasuszone i barwione kłosy zbóż i traw.
Niedziela palmowa w Niegowonicach, fot. Bartosz Gawlik
Każdego roku mieszkańcy Niegowonic udają się z palmami do swojego kościoła pw. Św. Franciszka z Asyżu. Kościół w Niegowonicach został zbudowany w 1802 roku dzięki fundacji Franciszka Grabiańskiego. Budowla o cechach barokowo-klasycystycznych powstała na miejscu drewnianej kaplicy dworskiej. Równocześnie z budową kościoła erygowano parafię św. Franciszka z Asyżu, co nastąpiło z inicjatywy biskupa wrocławskiego Josepha Christiana Hohenlohe-Bartensteina. Pierwszym proboszczem parafii został ksiądz Jan Zaremba.
Niedziela palmowa w Niegowonicach, fot. Bartosz Gawlik
W końcu XIX wieku świątynia przeszła renowację, jednak jej stan wymagał poważniejszych prac po pożarze w 1909 roku, kiedy to dokonano gruntownej odbudowy i odnowy obiektu. Dziś kościół jest ważnym elementem dziedzictwa kulturowego regionu i miejscem życia duchowego lokalnej społeczności. To w tym kościele w każdą Niedzielę Palmową zobaczyć można palmy z tradycyjnych materiałów i składników.
Opis kontekstów historycznych Gminnego Cudu Regionu
W Zagłębiu Dąbrowskim – na terenie pogranicza małopolsko – śląskiego występowały trzy formy palm: wysoka, w której rośliny owijane były wokół drewnianego rdzenia, palma rozłożysta ze ściętej gałęzi wierzby i palma w kształcie bukietu. Palmy wysokie miały ok. 1 metra wysokości, choć w Niegowonicach od 1976 r. wykonywano palmy nawet 5 metrowe. Na zmianę formy miał wpływ ks. Kazimierz Mrówka – proboszcz parafii, miłośnik i kolekcjoner sztuki ludowej. Współcześni mieszkańcy zagłębiowskich wsi, gdzie tradycje ludowe są bardziej żywotne, starają się przechować poświęconą palmę do przyszłych świąt wielkanocnych, dlatego też po przyjściu z kościoła, wstawiają ją do wazonu, umieszczają na stole lub w innym widocznym miejscu, czasem wkładają za święty obraz. W wielu domach nie wnosi się jej do mieszkania, lecz pozostawia na zewnątrz przymocowując na ścianie przy drzwiach. Niektórzy wierni uważają, że palmy jako poświęconej nie wolno wyrzucać, dlatego też starają się ją spalić.
Niedziela palmowa w kościele pw. św Franciszka z Asyżu w Niegowonicach, fot. Bartosz Gawlik