Czas powstania Gminnego Cudu Regionu
Kopiec Kościuszki w Olkuszu został usypany przez mieszkańców miasta w 1861 roku dla uczczenia 44. rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki, który zmarł w 1817 roku. Okres ten był wyjątkowy ze względu na występującą wtedy odwilż polityczną w Królestwie Polskim, co pozwalało na manifestacje patriotyczne. W tamtym czasie świadomość narodowa wśród Polaków rosła, a napięcia związane z nadchodzącym powstaniem styczniowym (1863-1864) narastały. Inicjatywa usypania kopca była wyrazem hołdu dla bohatera narodowego i przypomnieniem o udziale olkuszan w insurekcji kościuszkowskiej z 1794 roku.
Opis cech fizycznych Gminnego Cudu Regionu
Pierwotny kopiec był miniaturą słynnego Kopca Kościuszki w Krakowie. Mierzył 5 metrów wysokości i miał 14 metrów średnicy u podstawy. Wierzchołek zdobił wysoki dębowy krzyż z cierniowym wieńcem, symbolizującym męczeństwo i trud walki narodowowyzwoleńczej.
W wyniku odbudowy w 1917 roku i późniejszych renowacji, dzisiejszy kopiec ma 7 metrów wysokości, a średnica jego podstawy wynosi 18 metrów. Na szczycie stoi 6-metrowy dębowy krzyż, osadzony na betonowym postumencie. U podstawy kopca umieszczono pamiątkową tablicę, która zawiera wizerunek Tadeusza Kościuszki i opis historii tego patriotycznego monumentu.
Cały obiekt otacza teren zielony, który służy jako miejsce wypoczynku dla mieszkańców i turystów. Ze względu na położenie na płaskim terenie kopiec nie pełni funkcji punktu widokowego, ale jego symboliczne znaczenie jest nie do przecenienia.
fot. J. Gawlik
Opis kontekstów historycznych Gminnego Cudu Regionu
Pierwszą taczkę ziemi na miejsce budowy kopca przywiózł miejscowy proboszcz, ks. Józef Ćwikliński. Uroczystość poświęcenia kopca odbyła się 15 października 1861 roku w obecności licznie zgromadzonych mieszkańców Olkusza. Na wysokim dębowym krzyżu dwaj górnicy zawiesili cierniowy wieniec, symbolizujący cierpienie i poświęcenie dla ojczyzny.
Kopiec został zniszczony w czasie Powstania Styczniowego w 1863 roku. Na rozkaz rosyjskiego dowódcy, księcia Aleksandra Szachowskiego, krzyż został ścięty, a sam kopiec zrównany z ziemią. Podczas niszczenia kopca Rosjanie odnaleźli dokument zawierający nazwiska osób, które brały udział w jego usypaniu. W efekcie aresztowano wielu mieszkańców Olkusza, a niektórych z nich zesłano na Sybir.
fot. J. Gawlik
Kopiec odbudowano w 1917 roku, na 100. rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki. Inicjatorem tego przedsięwzięcia był inżynier Stanisław Bac, dyrektor Szkoły Rzemieślniczej w Olkuszu. Ponownie stał się on miejscem patriotycznych uroczystości i manifestacji, zwłaszcza w czasie świąt narodowych.
Mimo że kopiec przetrwał okupację niemiecką podczas II wojny światowej, po wojnie popadł w zapomnienie. W 1972 roku zmurszały krzyż wymieniono na nowy. Dopiero w latach 1993-1994 przeprowadzono gruntowny remont z okazji 200. rocznicy insurekcji kościuszkowskiej. Wówczas wmurowano pamiątkową tablicę upamiętniającą bohatera narodowego i historię kopca.
Stan zachowania/stopień kultywowania Gminnego Cudu Regionu
W 2018 roku wykonano kompleksowe prace konserwatorskie. Dzięki przeprowadzonym pracom renowacyjnym kopiec jest dziś w dobrym stanie i pełni funkcję pomnika historii oraz miejsca pamięci narodowej. Jest on dostępny dla zwiedzających przez całą dobę, a wstęp na teren jest wolny. Kopiec znajduje się przy ul. Sławkowskiej w Olkuszu i jest miejscem lokalnych uroczystości patriotycznych, zwłaszcza związanych z rocznicami ważnych wydarzeń historycznych, takich jak powstanie styczniowe czy insurekcja kościuszkowska. Kopiec stanowi ważny symbol lokalnej tożsamości i historii, przypominając o walce mieszkańców Olkusza o wolność i niepodległość.
fot. J. Gawlik