Czas powstania Gminnego Cudu Regionu
po 1942 r.
Opis cech fizycznych Gminnego Cudu Regionu
W Pilicy przy ul. Mickiewicza – drodze w kierunku na Olkusz, tuż na granicy miasta i wsi Złożeniec, znajduje się zbiorowa mogiła Romów zamordowanych w czasie II wojny światowej. Do grobu wojennego, oddalonego o 100 metrów od drogi, prowadzi charakterystyczny znak z przedstawieniem dwóch nagich mieczy grunwaldzkich i znicza na czarnym tle oraz napisem: „PILICA. MOGIŁA WOJENNA ROMÓW Z II WOJNY ŚWIATOWEJ”.
Miejsce pamięci składa się z ziemnej mogiły o wymiarach 5 x 3 metry, opasanej niskim, kamiennym murkiem. Nieco z tyłu po prawej stronie znajduje się granitowy krzyż. Z przodu – ołtarz polowy. Przed mogiłą natomiast umieszczono betonową kapliczkę słupową. Na jej cokole przymocowano dwie tablice: w części centralnej tablicę w języku polskim, nieco z boku po prawej – w języku romskim. Na tablicach napisy:
„Tu spoczywa / około czterdziestu / nieznanych z nazwiska / Romów / zamordowanych / przez hitlerowców / w lipcu 1942 roku / Niewinnym ofiarom / wieczny pokój i pamięć”
„Daj ćhine zamarde / i pareskirde / śtar desia / Roma / zamarde łen sasy / dro lipco 1942 berś / Łokhi phów łenge”
Opis kontekstów historycznych Gminnego Cudu Regionu
Mogiła upamiętnia tragiczne wydarzenia z czasów niemieckiej okupacji. W lipcu 1942 r. żandarmi z plutonu zmotoryzowanego Gendarmerie Mot-Zug 63 stacjonującego w pilickim pałacu, schwytali grupę Romów koczujących w Czarnym Lesie. Zatrzymanych przetrzymywano najpierw w parku przy ul. Krakowskiej, a później w areszcie na terenie zespołu pałacowo-parkowego. Po kilku dniach mężczyzn wyprowadzono w kierunku stodół przy drodze do Dzwonowic, gdzie miała odbyć się egzekucja. W obliczu śmierci Romowie próbowali ucieczki, ukrywając się w wysokim zbożu. W wyniku tej próby zginęło dwóch Romów. Pozostałych aresztowanych w tym kobiety i dzieci, załadowano na wozy i wywieziono w kierunku Złożeńca. W pobliskim lesie dokonano zbiorowej egzekucji.
Stan zachowania/stopień kultywowania Gminnego Cudu Regionu
Mogiła wpisana do Ewidencji Miejsc Pamięci Województwa śląskiego pod nr 77/12.
Zgodnie z informacjami zamieszczonymi w Gazecie Myszkowskiej członkowie Komisji Ochrony Cmentarzy Wojennych i Fortyfikacji przy Oddziale PTTK w Zawierciu wspólnie z Towarzystwem Miłośników Pilicy i Ziemi Pilickiej w 2001 r. uporządkowali teren, ustawili i wkopali do ziemi przewrócony cementowy krzyż oraz załączyli tablicę informacyjną o treści: „Mogiła Romów zamordowanych przez okupanta hitlerowskiego w 1942 roku”. Stary krzyż został, z biegiem czasu, zastąpiony nowym, przygotowano również i ustawiono 2 nowe tablice oraz wymurowano ołtarz polowy.
Od 2004 roku Romowie z Województwa Śląskiego regularnie odwiedzają mogiłę, aby złożyć kwiaty i zapalić znicze.