Czas powstania Gminnego Cudu Regionu
1842 r.
Opis cech fizycznych Gminnego Cudu Regionu
Cmentarz żydowski „pod Czarnym Lasem” jest drugim cmentarzem założonym na terenie Pilicy, po tym jak na użytkowanym cmentarzu w I. poł. XIX w. zabrakło miejsc na nowe pochówki. Cmentarz żydowski zlokalizowany jest w południowo-zachodniej części miejscowości, przy drodze prowadzącej z Pilicy do wsi Kocikowa. Zajmuje powierzchnię ok. 1 ha. Na cmentarzu zinwentaryzowano 327 nagrobków. W północnej części zlokalizowany jest niezadaszony ohel (niewielki żydowski grobowiec), w którym pochowano Pinchasa Eliasza, syna Jakuba Józefa Rotenberga, jego żonę Deborę oraz Hendel Leę, córkę cadyka Abrahama Mordechaja z Góry Kalwarii, żonę Pinchasa Menachema Justmana. Na teren cmentarza prowadzi żelazna brama z sześcioramienną gwiazdą.
Opis kontekstów historycznych Gminnego Cudu Regionu
Ludność żydowska w Pilicy zamieszkiwała z przerwami wynikającymi z zakazów wprowadzanych przez pilickich właścicieli, od XVI w. W 1765 r. w Pilicy mieszkało 506 Żydów a w 1887 – 3095 Żydów, co stanowiło 70,7% ludności miasta. Lokalizacja pierwszego cmentarza nie jest znana. Najprawdopodobniej mieścił się ona poza granicami miasta. W pochodzącym z 1721 r. dokumencie znajdującym się w Archiwum Parafialnym w Pilicy, odnaleźć można zapisy dotyczące pozwolenia na pochówki na terenie niegdyś na ten cel przeznaczonym, a znajdującym się za miastem. Cmentarz ten pełnił funkcje grzebalne do 1842 r. i jako nieczynny dotrwał do II wojny światowej, kiedy to został zniszczony a pochodzące z niego macewy wykorzystano do budowy domów, budynków gospodarczych i utwardzania ulic.
Drugi cmentarz tzw. cmentarz „pod Czarnym Lasem” został założony w 1842 r., po długotrwałym sporze między proboszczem a gminą żydowską. Przy cmentarzu znajdował się dom przedpogrzebowy, w którym mieściło się mieszkanie stróża. Teren był otoczony murem. Cmentarz funkcjonował do końca II wojny światowej. Niestety w latach 1942-1943 na terenie kirkutu miały miejsce egzekucje Żydów wyłapywanych w okolicznych lasach. W 1945 r. żandarmeria z Wolbromia rozstrzelała tam około 70 osób z Pilicy i okolic. Po wojnie postawiono ostatnie dwa nagrobki, które upamiętniają zamordowanych członków rodziny Pańkowskich.
Stan zachowania/stopień kultywowania Gminnego Cudu Regionu
Stan zachowania dobry. Kirkut ogrodzony, z żelazną furtką zdobioną Gwiazdą Dawida. Na cmentarzu znajduje się 327 zinwentaryzowanych nagrobków o różnym stanie zachowania. Do współczesnych czasów nie zachował się dom przedpogrzebowy.
