Czas powstania Gminnego Cudu Regionu
2005
Opis cech fizycznych Gminnego Cudu Regionu
W miejscowości Wysokie (woj. lubelskie, pow. Zamość, gm. Zamość) zlokalizowana jest placówka muzealna o nazwie „Regionalna Izba Pamięci w Wysokiem”. Na pierwotną siedzibę Izby wybrano dom z lat 30-tych XX wieku, dawne centrum kultury Wysokiego i miejsce spotkań mieszkańców. 8 maja 2011 roku otwarta została obecna siedziba Izby – drewniany dworek wybudowany dzięki wsparciu ze środków unijnych.
We wnętrzu Izby umieszczono przedmioty codziennego użytku i przedmioty dekoracyjne używane dawniej przez mieszkańców Zamojszczyzny, elementy wyposażenia wiejskich izb mieszkalnych i gospodarskich jak meble – komody, ławy, skrzynie oraz różnorodne narzędzia, dekoracje, elementy dawnych ubiorów. Wśród wielu zgromadzonych w Izbie eksponatów są np. dawne narzędzia gospodarskie jak żarna (używane przed I wojną światową), międlice i metalowe szczotki do obróbki lnu, dzieże, łopaty i kociuby (do wypieku chleba), tary do prania, maglownice, maślniczki, barlacze, nosiłki i wiele innych rzeczy z domu „pod strzechą”. Pośród nich swoje miejsce znalazły także stare książki, zabawki, przybory szkolne, instrumenty muzyczne, tradycyjne ozdoby, wytwory sztuki ludowej, elementy wyposażenia wojskowego i mnóstwo innych pamiątek dawnych zwyczajów, tradycji, obrzędów.
W 2021 r. udostępniono dla zwiedzających dwa nowe obiekty stodoły i kuźni. Powstały one w ramach realizacji projektu Gminy Zamość pn. „Budowa Centrum Kultury Dawnej w m. Wysokie”. Są usytuowane w bezpośrednim sąsiedztwie Regionalnej Izby Pamięci.
Opis kontekstów historycznych Gminnego Cudu Regionu
Regionalna Izba Pamięci w Wysokiem powstała dzięki inicjatywie członkiń Koła Gospodyń Wiejskich w Wysokiem w dniu 12 listopada 2005 roku. Pomysłodawczynią przedsięwzięcia była Pani Wanda Szpuga, przewodnicząca Koła. Członkinie postanowiły gromadzić eksponaty związane z dawnym życiem wsi i pracą rolników, ich pomysł spotkał się z żywym przyjęciem mieszkańców Wysokiego i całego regionu – miejscowości Gminy Zamość, Zamojszczyzny i Roztocza: Bortatycz, Białowoli, Zawady, Sitańca, Kątów, Jacni, Bródka, Mołożowa i innych, z których wciąż są przekazywane eksponaty. Zbiory sukcesywnie się powiększają. W prowadzeniu Izby pomagają mężowie i synowie gospodyń – druhowie z Ochotniczej Straży Pożarnej w Wysokiem, dzięki którym zniszczone sprzęty odzyskują pierwotny wygląd.
Stan zachowania/stopień kultywowania Gminnego Cudu Regionu
Pierwsza siedziba Izby – dawny dom z pocz. XX w. – została zaadaptowana do celów ekspozycyjnych, 6 lat później wybudowano dworek, który do dziś pełni rolę muzeum regionalnego, mającego na celu szerzenie tradycji wiejskiej i wiedzy o niej, wiedzy o ludowości, dziejach i ludowej kulturze lokalnej. Placówka rozwija się dzięki pozyskiwanym eksponatom oraz działalności edukacyjnej i integracyjnej. Odbywają się tutaj warsztaty, pokazy praktycznego użycia dawnych sprzętów, spotkania z tradycją, jest też miejscem spotkań mieszkańców podczas lokalnych inicjatyw społecznych, zebrań mieszkańców sołectwa. Odwiedzają ją turyści indywidualni i grupy zorganizowane. Od 2006 roku w Izbie odbywają się Dni Muzealnika, od 2007 r. Dni z Tradycją.
Obecnie Izba funkcjonuje pod skrzydłami Gminnego Ośrodka Kultury Gminy Zamość, zwiedzanie jest bezpłatne.
Jest to jedyna tego typu placówka na Zamojszczyźnie i póki co nie ma tutaj swojego naśladowcy.
Opracował: Społeczny Zespół Roboczy Projektu
Na zdjęciach: Regionalna Izba Pamięci w Wysokiem, fot. Joanna Laskowska