Dąb szypułkowy- pomnik przyrody ożywionej w Bełżcu

    Podobne obiekty, wydarzenia

    Kaplica trzech osób w Zagaciu

    Czas powstania: 1895 Opis cech fizycznych: Kaplica zadaszona w barwach...

    Kościół śś. Piotra i Pawła w Bolechowicach

    Czas powstania: pierwotny kościół istniał już w latach 1325-1327 Opis...

    Pałac Radziwiłłów w Balicach

    Czas powstania: obecny pałac jest wynikiem przebudowy w latach...

    Figura św. Jana Nepomucena w Aleksandrowicach

    Czas powstania: 1755 Opis cech fizycznych: Figura przydrożna św. Jana...

    Kaplica Jerozolimska w Przegini Narodowej

    Czas powstania: 1990-1991 Opis cech fizycznych: W pięknej, leśnej scenerii...

    Udostępnij

    Dąb szypułkowy – pomnik przyrody ożywionej osiągnął 25m wysokości i 300cm obwodu w pierśnicy. Ma bardzo rozwiniętą koronę. Rośnie ponad 100 lat na skraju ul. Rzeszowskiej 93 z drogą gminną, około 300m na zachód od szkoły, na terenie dawnego dworu. Mógł być posadzony jako drzewo pamiątkowe, np. aby uczcić narodziny syna właściciela majątku.


    Dąb szypułkowy należy do najdłużej żyjących (ok. 1000 lat) drzew liściastych w Polsce. Do wysokości 40-50m rośnie przez ok. 200 lat, potem zwiększa tylko swój obwód. Kora jest gruba, ciemnoszara, podłużnie spękaną. Liście skórzaste, w zarysie odwrotnie jajowate, krótkoogonkowe, o zaokrąglonych brzegach i głęboko wciętych zatokach. Soczysta zieleń liści jesienią przybiera barwy brązów. Drzewo pierwszy raz zakwita w wieku 40-50 lat (kwiecień- maj). Kwiaty męskie, zebrane w liczne zwisające długie kotki, wyrastają na zeszłorocznych pędach, żeńskie zaś, zebrane po kilka na długich szypułkach, rozwijają się na szczytach tegorocznych pędów. Owoce dębu, tzw. żołędzie, początkowo są zielone a po dojrzeniu jasnobrązowe z charakterystycznymi paskami. Otoczone są zdrewniałą miseczką i osadzone na długich szypułkach- stąd nazwa dąb szypułkowy.


    Ciekawostki:
    Kora zawiera dużo garbników. Jest stosowana jako środek ściągający przy stanach zapalnych skóry oraz błon śluzowych, przy odmrożeniach i nadmiernym poceniu. Występuje też w tabletkach na biegunkę. Drewno ma zastosowanie w meblarstwie, stolarstwie i budownictwie.


    Bogate w skrobię żołędzie, stanowią doskonały pokarm dla zwierząt leśnych. Żołędzie szczególnie upodobały sobie sójki, które dla ich walorów smakowych zrezygnowały nawet z wyprawy za morze. Każda sójka na zimę gromadzi 2-3 tys. pożywnych nasion. Dawniej prażone i zmielone w okresach nieurodzaju dodawano do mąki oraz przyrządzano napój stanowiący namiastkę kawy. Liście dodawano do kiszenia kapusty lub ogórków. Galasy (narośla na liściach) wykorzystywano do produkcji atramentu.
    Dawni Słowianie otaczali dęby wielkim szacunkiem. Odprawiano pod nimi obrzędy, składano ofiary. Nadal są symbolem siły i długowieczności, czego przykładem jest powiedzenie: „Silny jak dąb”.

    Według planu katastralnego z 1854 roku z Urzędu Katastralnego w Bełzie układ Bełżca przedstawia się w formie łańcuchówki. W połowie jej długości znajdował się miedzy innymi zespół dworski z dworem i folwarkiem.


    Za południową elewacją dworu znajdował się regularny ogród o czterech kwaterach otoczonych szpalerami lipowymi. Wnętrza tych kwater zajmowały prawdopodobnie partery dywanowe, od których na zachód leżały otoczone boskietami gabinety ogrodowe. Niewykluczone, że owe cztery regularne kwatery ozdobne (zajęte teraz przez partery dywanowe) rozmierzone zostały jeszcze w XVI w. lub na początku wieku XVII (równocześnie z rozwojem miasta) jako kwatery kwadratowego ogrodu włoskiego. Tezę tę mogłoby potwierdzać otoczenie tych kwater szpalerami lipowymi, które były charakterystyczne dla ogrodów szesnastowiecznych (nasadzenia te mogły się utrzymywać i być odnawiane od XVI stulecia). Część ozdobną ogrodu zamykała od zachodu droga do pól, za którą znajdowała się gospodarcza część założenia z obszernymi zabudowaniami inwentarskimi i magazynowymi. Od wschodu i południa przylegały do parterów ogrody użytkowe (sad i ogród warzywny). Na głównej osi kompozycyjnej ogrodu, będącej jednocześnie osią dworu, stał najprawdopodobniej jakiś element zamykający widok (altana, rzeźba, pawilon, fontanna, obelisk?), do którego doprowadzono widoczną na planie drogę wybiegającą na południe poza granice kwater zajętych przez partery. Dalej na wschód znajdowało się Poświętne z unicką cerkwią pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, ulokowaną w północnej części kolejnego ogrodu użytkowego, do którego przylegał od południowego-zachodu niewielki ogród czterokwaterowy (być może obsadzony krzewami owocowymi). Naprzeciwko cerkwi, po północnej stronie drogi stała plebania otoczona niewielkim ogrodem użytkowym i budynkami gospodarczymi. Na zachód od nich stała przy drodze karczma.


    W roku 1988 roślinność zachowanych części założenia składała się z 42 gatunków i odmian drzew i krzewów ozdobnych i owocowych. Były to pozostałości dawnych nasadzeń dokonywanych w ogrodzie ozdobnym i w ogrodach użytkowych oraz przy drogach i zabudowaniach, a także młode nasadzenia ozdobne i użytkowe, dokonywane w obrębie zagród chłopskich. Mimo znacznych zniszczeń starej kompozycji pozostało po niej jeszcze sporo starych, cennych drzew osiemnastowiecznych lub sadzonych na początku XIX w.: część lip wokół dwóch kwater dawnego ogrodu ozdobnego, mających od 90 do 140 cm średnicy pni, lipy z alei przy cerkwi o średnicach pni 90-130 cm, lipy i kasztanowiec przy zachodniej granicy dawnej części ozdobnej (o średnicach pni 90-120 cm) oraz omawiany dąb szypułkowy rosnący na zachód od szkoły. Większość tych drzew ma obecnie charakter pomnikowy.


    (http://www.ogrodowy.minigo.pl/index.php/page/be-ec )