Czas powstania: 2018 r
Stowarzyszenie ma swoją siedzibę w miejscowości Brzeziny położonej w najmniejszej pod względem powierzchni gminie województwa lubelskiego – Gminie Bełżec. Stowarzyszenie tworzy pokolenie rodzinne, od babci po wnuczkę, od matki do syna. W taki sposób dzieli się doświadczeniem pokoleniowym, wiedzą i uzupełnia umiejętności technologiczne.
Stowarzyszenie od początku swojej działalności szczególny nacisk kładzie na budowanie tożsamości narodowej. Prowadzone inicjatywy i zajęcia służą kształtowaniu w słuchaczach i uczestnikach postaw patriotycznych, rozwijaniu świadomości obywatelskiej i poczucia dumy z historii naszej Ojczyzny. Rzetelny i autentyczny przekaz historyczny ma dla tego procesu szczególne znaczenie. Podczas spotkań ze słuchaczami często podnoszono temat i wskazywano na potrzebę troski o ukazanie historii w sposób przystępny dla odbiorców w każdym wieku, która zanika we wszechogarniającej komercjalizacji życia społecznego.
Faktem jest ciągły napływ obcej kultury, promowanej prze środki przekazu masowego, celebrytów i stopniowe zanikanie naszych typowo polskich zwyczajów i tradycji. Każda społeczność ma jakieś specyficzne cechy, wydarzenia, sytuacje z przeszłości, które mogą być punktem wyjścia dla działań edukacyjnych. Działań dla budowania lokalnego kapitału kulturowego. Punktem wyjścia do takich działań stowarzyszenia jest uświadomienie mieszkańcom jak ważne dla nich jest ich dziedzictwo historyczne i kulturowe. Nie można być kompetentnym członkiem jakiejś lokalnej czy regionalnej społeczności jeśli się nie zna własnego dziedzictwa i historii. Jakie należy podjąć działania zależy od tego, które elementy kultury i historii są jeszcze żywe, które odeszły lub odchodzą w zapomnienie, ale były ważne dla mieszkańców. W siedzibie stowarzyszenia tworzona jest obecnie historyczna zagroda edukacyjna, w której można zapoznać się z przeszłością dziedzictwa polskiej wsi. Wnętrze stodoły kryje w sobie niezliczoną ilość przedmiotów rolniczych zgromadzonych i otrzymanych przez Państwa Szczepańskich. Eksponaty znajdują się również w spichlerzu obok stodoły. Rodzina jest także w posiadaniu dużej ilości starych fotografii rodzinnych i takich, które ukazują aresztowanie „Wrzosa” oraz elementów wojskowego wyposażenia, a ponadto mają zabytkową maszynę do pisania marki „Mercedes”. W siedzibie znajduje się olbrzymia mapa sztabowa wykonana przez Kazimierza Kosteckiego pseudonim „Kostek” z wydarzeń z 22.05.1944 r. a także wiele innych ciekawych eksponatów.
Zrealizowane przedsięwzięcia:
1.W czerwcu 2018 r. zorganizowało „Spotkanie pod szopą” w miejscowości Brzeziny. Celem było m.in. przybliżenie uczestnikom spotkania ważności tworzenia historycznej zagrody edukacyjnej pn.: ”Przystanek Kobos”. Zapoznanie uczestników z działalnością AK na terenie Brzezin i wygłoszenie prelekcji nt.: działalności por. Stefana Kobosa ps. Wrzos” dowódcy kompani WiN „Narol” i Samodzielnego Obwodu WiN Tomaszów Lubelski” przez pracownika naukowego Wojciecha Hanusa Oddział IPN Rzeszów.
2.W listopadzie 2018 r. Stowarzyszenie włączyło się do organizacji wystawy w Galerii Cerkiewka w Bełżcu z okazji obchodów stulecia Niepodległości Polski. Udostępniono przedmioty i pamiątki z tamtych lat ( zdjęcia żołnierzy AK, odznaki, medale, wyposażenie i umundurowanie WP).
3.W 2019 r. Stowarzyszenie wzięło udział w nagraniach filmu “Wszystko dla Polski – dzieje II Zamojskiego Inspektoratu AK”. Fabularyzowany film dokumentalny w reżyserii Magdaleny i Rafała Kołodziejczyków swoją udaną premierę miał 22 marca. Wydarzenie to – zorganizowane przez ŚZŻAK O/Z – zostało objęte honorowym patronatem Prezesa Rady Ministrów, Mateusza Morawieckiego oraz Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Jana Józefa Kasprzyka. Powyższy film poświęcony II Inspektoratowi Zamojskiemu Armii Krajowej to dokument przedstawiający historię działalności formacji oraz genezę powstania tzw. drugiej konspiracji, opatrzony naukowym komentarzem i wzbogacony fabularyzowanymi inscenizacjami. Film w sierpniu 2019 r. zdobył wyróżnienie podczas Zamojskiego Festiwalu Filmowego „Spotkania z historią”. Dostępny na stronie: https://www.youtube.com/watch?v=ZnXI0ZBYIKU
4.W marcu 2019 r. Stowarzyszenie zorganizowało wystawę w Galerii Cerkiewka w Bełżcu „ŚLADAMI ŻOŁNIERZY NIEZŁOMNYCH” pod Narodowym Patronatem Prezydenta RP Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości. Przedstawiono tablice z biogramami, zdjęcia, opisy Żołnierzy Niezłomnych i Żołnierzy kompani WiN „Narol” i Samodzielnego Obwodu WiN Tomaszów Lubelski.
5.W maju 2019 r. Stowarzyszenie zrealizowało projekt „75 rocznica obrony Brzezin – śladami por. Stefana Kobosa „Wrzosa”- współfinansowany przez Ministerstwo Obrony Narodowej. Projekt zapoczątkował bardzo duże zainteresowanie historią regionu. W miejscu gdzie ukrywał się por. Stefan Kobos, odsłonięto dwie tablice informacyjne ku pamięci ww. i jego najbliższych współpracowników – Eugeniusza Szczepańskiego i Edmunda Szczepańskiego. Dokonano także odsłonięcia tablicy upamiętniającej żołnierzy Armii Krajowej, Kompanii Narol III plutonu Brzeziny Bełżeckie. Podczas uroczystości miało miejsce także uroczyste wręczenie odznaczeń okolicznościowych- Medale „Pro Patria”. Uroczystym obchodom towarzyszyła także wystawa pt. „75. rocznica obrony Brzezin – śladami por. Stefana Kobosa „Wrzosa”. Jednym z elementów obchodów rocznicowych była inscenizacja historyczna stanowiąca rekonstrukcję wydarzeń obrony Brzezin z 22 maja 1944 r. w wykonaniu grup rekonstrukcyjnych z Podkarpacia i Lubelszczyzny. Rekonstrukcja wydarzeń przedstawiająca próbę pacyfikacji wsi przez UPA i odparcie ataku przez żołnierzy AK wraz z wspierającymi ich mieszkańcami Brzezin. Opracowano i wydano 1000 sztuk egzemplarzy folderów opisujących wydarzenia jakie miały miejsce na terenie miejscowości Brzeziny i mieszkańców z nimi związanych.
6.W październiku 2019 r zorganizowano w Gminnym Ośrodku Kultury w Bełżcu wydarzenie pt. „Spotkanie z Historią” pod honorowym patronatem Posła na Sejm RP Sławomira Zawiślaka. Powyższe wydarzenie było okazją do promocji książki pt. „Jeden z ostatnich. Stefan Kobos „Wrzos” (1900-1976)” autorstwa pracownika Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie Wojciecha Hanusa.
7.We wrześniu 2020 r. Stowarzyszenie zrealizowało projekt pt.:” W Hołdzie Żołnierzom Niezłomnym- Cichy Memoriał” dofinansowany z Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Podczas uroczystości miało miejsce także uroczyste wręczenie odznaczeń okolicznościowych- Medale „Pro Patria”. Odbył się koncert w Hołdzie Żołnierzom Niezłomnym i powstały deskale : Portrety Żołnierzy Niezłomnych i mieszkańców miejscowości walczących o wolność Ojczyzny. Odsłonięto tablice informacyjną ( pierwszą kryjówkę porucznika) ku pamięci Stefana Kobosa i gospodarza który go ukrywał w swoich zabudowaniach . Dokonano także odsłonięcia tablicy upamiętniającej Samodzielny Obwód WiN Tomaszów Lubelski pod dowództwem por. Stefana Kobosa.
8.W październiku 2020 r. zorganizowano wystawę plenerową w Brzezinach pt.’’ Polacy Ratujący Żydów w czasie II wojny światowej”.
9.W listopadzie 2020 r. Stowarzyszenie wzięło udział w nagraniach filmu. Film promujący Muzeum Historyczne Inspektoratu Zamojskiego AK im. Stanisława Prusa „Adama” w Bondyrzu. Film produkcji Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość oraz Telewizji Polskiej S.A. Oddział w Lublinie, który można obejrzeć na stronie: https://www.youtube.com/watch?v=3g4W5wMRCwk&t=8s
10.W styczniu 2021 r. został nakręcony reportaż o Stowarzyszeniu i jego działaniach przez TVP 3 Lublin pt.:” Z każdej strony – Deskale” który można obejrzeć na stronie: https://lublin.tvp.pl/51948899/z-kazdej-strony-deskale?fbclid=IwAR11gCA1vb7zHrkxEd0eAx64bzdKgi41q0tFbZLXWBgbVRoNs79t0Z79aCM
11.W marcu 2021 r zainstalowano tzw. „kesze” po miejscowości Brzeziny ( ok.20 sztuk) do gry terenowej. Gra terenowa dostępna jest na portalu opencaching.pl
12.W lipcu 2021 r. zorganizowany został plener rzeźbiarski pt. ”Wdzięczni bohaterom” powstały postacie dowódców kompani Narol Kazimierza Kosteckiego ps. ”Kostek”, Stefana Kobosa ps. ”Wrzos” i ich łącznika Eugeniusza Szczepańskiego ps. ”Turek”, które można oglądać w Brzezinach.
13.W sierpniu 2021r. Stowarzyszenie wzięło udział w nagraniach reportażu TVP Lublin pt.: ”Polacy na ratunek Żydom” , które znajduje się na stronie: https://lublin.tvp.pl/55584600/28-sierpnia-2021
14.We wrześniu 2021 r. zrealizowano wydanie i promocję publikacji pt.: ”Historia, o której się nie mówi porucznik Stefan Kobos ps. ”Wrzos” współfinansowanej przez Urząd Do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.
15.We wrześniu 2021 r. zrealizowano wydarzenie w 77 rocznicę obrony Brzezin przed UPA pt.: „W hołdzie bohaterom – cicha historia”. Głównym elementem wydarzenia był koncert pieśni partyzanckich i patriotycznych przytaczający czasy bohaterskich walk. Odsłonięto kolejne tablice upamiętniające Kobosa i mieszkańców miejscowości. Odbył się wojskowy pokaz sprzętu statycznego. Zadanie zostało współfinansowane przez Urząd Do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.
16.Obecnie trwają nagrania do filmu fabularyzowanego o poruczniku Stefanie Kobosie i pracach Stowarzyszenia upamiętniających jego działania.
Zadania mają na celu upamiętnianie osób, wydarzeń, rocznic i miejsc pamięci związanych z historią regionu, rozpowszechniania historii o działalności podziemia niepodległościowego działającego na tym terenie. Propagowanie działalności o charakterze edukacyjnym związane z krzewieniem wiedzy historycznej i pamięci o walczących Żołnierzach Niezłomnych. Jest to ważne miejsce historyczne, upamiętniające walczących Żołnierzy Niezłomnych i mieszkańców tej miejscowości.
Miejscowość ma bogatą przeszłość historyczną. W latach 1939 – 1941 Brzeziny przecięte były linią demarkacyjną miedzy Generalnym Gubernatorstwem, podporządkowanym Rzeszy Niemieckiej oraz Związkiem Radzieckim. Wielu mieszkańców wywieziono wówczas na Syberię. W miejscowości krzyżują się dwa szlaki turystyczne: czerwony – Wolnościowy, i czarny – Łącznikowy. Jest to również miejsce szczególne ponieważ właśnie tu przez wiele lat żył, walczył a potem został aresztowany porucznik Stefan Kobos ps. „Wrzos”. Był on bohaterem walk o Niepodległą, postacią piękną i zarazem tragiczną. Osobą, której postępowanie i wierność ideałom powinna być przykładem dla wszystkich obywateli naszej Ojczyzny. Podejmowane przez stowarzyszenie działania służą pielęgnowaniu polskości oraz zwiększeniu świadomości narodowej i obywatelskiej mieszkańców tych terenów, ale również oddaniu hołdu por. Kobosowi i jego żołnierzom, zachowaniu w pamięci ich dokonań. Temat, z uwagi na „poprawność” relacji z Ukrainą, dość rzadko poruszany, ale z uwagi na prawdę historyczną, jak i powinność oddania należytej czci bohaterom tamtych czasów konieczny do eksponowania. Jesteśmy winni por. Kobosowi oraz innym walczącym, którzy w tamtych latach całe życie poświęcili Ojczyźnie, nadać należyte miejsce w naszej historii i pamięci, również dla przyszłych pokoleń.
Brzeziny były jak samotna wyspa na morzu wśród palonych i mordowanych wsi. Dzięki Porucznikowi Kobosowi i jego ludziom miejscowość przetrwała, a w niej szukali schronienia ludzie z okolicznych miejscowości. Porucznik Kobos pomagał miejscowej ludności w każdym możliwym etapie życia, od obrony, do pertraktacji w sprawie zboża, przeniesienia budynków do zamieszkania dla Polaków, dzielił się żywnością z potrzebującymi. Stworzenie ścieżki dydaktyczno-patriotycznej w miejscowości, w której mieszkańcy ukrywali „bohatera” por. Kobosa przez ponad 10 lat i odważnie wstawiali się za nim podczas komunistycznego procesu, będzie powodem do dumy dla obecnych mieszkańców, posłuży wzmocnieniu tożsamości narodowej i upamiętnieniu bohatera i ludzi mu oddanych.
